< Previous150 MAYIS 2022 2021 Yılında İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nda Sektörel Bazı Oranlar (%) ve Çalışan Başına Düşen Büyüklükler (TL) Sektörler Işyeri Sayısı Dönem Kar ve Zarar Toplamı (V.Ö.) / Net Satışlar (%) Dönem Kar ve Zarar Toplamı (V.Ö.) / Özkaynak (%) FAVÖK/ Net Satışlar (%) 05-08 - Madencilik ve taş ocakçılığı1141,139,047,3 10 - Gıda ürünlerinin imalatı933,819,610,7 11 - İçeceklerin imalatı437,955,06,7 12 - Tütün ürünleri imalatı215,654,519,4 13 - Tekstil ürünlerinin imalatı4613,330,024,8 14 - Giyim eşyalarının imalatı135,118,312,7 16 - Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç)518,959,225,4 17 - Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı1522,251,330,0 19 - Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı4-1,8-288,98,9 20 - Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı3917,747,424,4 21 - Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı628,835,329,9 22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı239,232,420,1 23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı2112,420,727,0 24 - Ana metal sanayii7515,065,319,1 25 - Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç)1819,045,624,2 26 - Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı519,427,825,4 27 - Elektrikli teçhizat imalatı297,737,715,7 28 - Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı1620,444,219,3 29 - Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı428,050,714,5 30 - Diğer ulaşım araçlarının imalatı6-12,6-47,027,2 31 - Mobilya imalatı513,527,811,7 32 - Diğer imalatlar5-2,1-64,9-0,1 32.1 - Mücevherat, bijuteri eşyaları ve ilgili ürünlerin imalatı5-2,1-64,9-0,1 35 - Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı16-30,1-95,49,6 Toplam5009,535,217,5MAYIS 2022 151 Üretimden Satışlar (Net) / Net Satışlar (%) Ücretle Çalışanlar Ortalaması Dönem Kar ve Zarar Toplamı (V.Ö.) / Ücretle Çalışanlar Ortalaması Brüt Katma Değer (Üretici Fiyatlarıyla) / Ücretle Çalışanlar Ortalaması Net Katma Değer (Faktör Fiyatlarıyla) / Ücretle Çalışanlar Ortalaması Net Satışlar / Ücretle Çalışanlar Ortalaması 92,922.2881.045.0231.473.3891.084.4372.540.957 85,0131.83675.115309.310262.0481.965.249 95,03.8661.122.7422.536.855-1.572.1172.962.658 99,41.921798.11929.962.3601.082.9585.109.923 92,081.109146.620285.399235.7331.098.531 85,730.66634.231150.088130.153671.396 98,77.547705.7661.085.545857.9953.725.825 97,811.418749.9331.224.976924.5483.379.869 92,68.358-470.7102.543.151-626.73326.747.773 79,332.215935.2281.377.7341.199.4865.296.516 90,510.899363.326578.368499.1601.260.808 88,730.097180.764471.031400.4721.964.325 92,631.792227.681533.606407.7001.842.603 91,469.8231.074.4081.330.9071.058.7967.147.616 88,925.600387.408639.893561.0092.041.307 97,419.236382.964655.728575.8071.969.610 85,158.600191.591355.776279.5132.477.282 86,221.336425.175504.507448.7502.083.821 91,5111.823228.831486.664385.8132.860.021 94,517.051-181.660643.245576.6141.444.736 72,912.079130.824202.053172.278971.178 83,41.695-673.873-44.079-59.89132.570.060 83,41.695-673.873-44.079-59.89132.570.060 66,315.137-1.638.118-550.584-970.7455.436.808 88,5757.024289.880670.111428.8043.055.350 SEKTÖREL VERİLERYÖNTEM, TANIM VE AÇIKLAMALAR “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (İSO 500)” araştırmasının temel amacı, Türkiye’de sanayi faaliyet kolunda yer alan en büyük kuruluşları tespit edebilmek, bu kuruluşlara ait büyüklükleri ortaya koyarak Türk sanayinin gelişimini görebilmek ve geleceğe yönelik yol haritasının belirlenmesine katkı sağlamaktır.MAYIS 2022 153 1. YÖNTEM “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” Araştırması an- kete dayalı bir çalışmadır. Ankete katılım gönüllülük esa- sına dayalıdır. Anket coğrafi olarak tüm Türkiye’yi, iktisadi olarak sanayi sektöründe faaliyet gösteren tüm kuruluşları kapsamak- tadır. Anket birimi işyeridir. İşyeri; tek bir mahalde, tek bir mül- kiyet altında, bir veya daha fazla kişinin sınai ve ticari faa- liyette bulunduğu veya hizmet gördüğü yerdir. Sınai faali- yet icra eden ve müstakil muhasebe kayıt ve kaynaklarına sahip işyerleri anket kapsamında değerlendirilmektedir. Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması, www.iso500.org.tr adresinde yer alan “Anket Kullanıcı Gi- rişi” uygulaması ile yürütülmektedir. Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’nda yer almak isteyen kuruluşların her yıl için belirlenen tarih aralığında “Anket Kullanıcı Girişi” uygulamasını kullanarak anket bilgilerini doldurmaları ve mali mühür uygulaması ile Kurumlar Vergisi Beyannamesini (e-beyanname) yük- lemeleri gerekmektedir. Bu işlemleri gerçekleştirmeyen kuruluşlar değerlendirmeye alınmamaktadır. Anket verileri kapsamında firmalardan net satışlar, üre- timden satışlar, ihracat (dolar olarak), vergi öncesi dö- nem kar/zarar, faiz amortisman ve vergi öncesi kar/ zarar, aktif-pasif toplamı, yıllık ortalama çalışan sayısı, AR-GE harcamaları ve brüt katma değerin hesaplanma- sında kullanılan faktör gelirleri ödemeleri (ödenen maaş ve ücretler, ödenen faizler, üretim faaliyeti dışı gelirler, amortisman ve ödenen dolaylı vergiler, kardan ayrılan karşılıklar gibi) ile ilgili bilgiler istenmektedir. Ayrıca ser- maye dağılımı ve iktisadi faaliyet kodu (NACE Rev. 2) bil- gileri de alınmaktadır. Çalışmamızda kuruluşların beyanı esas alınmakla birlik- te, ankette yer alan bilgilerin doğruluğunu kontrol etmek amacıyla anket verilerinin yanı sıra kuruluşların Vergi Usul Kanunu’na (VUK) göre hazırlanmış yıl sonu kapanış bilanço ve gelir tablolarını içeren ve Maliye Bakanlığı’na verilen Kurumlar Vergisi Beyannamesini (E-beyanname) de elektronik ortama yüklemeleri istenmektedir. Anket formundaki bilgiler e-beyanname verileri ile karşı- laştırılmakta, herhangi bir tutarsızlık olması durumunda firmadan düzeltme yapması ve/veya durumu açıklayan ek belgeler (YMM onaylı yazı, kapasite raporu, sanayici sicil belgesi, kesin mizan vb.) paylaşması istenmekte ve/ veya e-beyanname verileri dikkate alınmaktadır. 154 MAYIS 2022 “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırması kapsamında Türkiye’de sanayi faaliyet kolunda yer alan en büyük kuruluşların tespit edilmesi amaçlandığı için bilgilerini açıklamak istemeyen kuruluşlar da kapsama alınmakta; bu kuruluşlara ait bilgiler, tüm değerlendir- melerde kullanılmakla birlikte kamuoyu ile paylaşılma- maktadır. “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırması, sa- nayi sektörü kapsamında gerçekleştirilmektedir. İSO 500 çalışmasında NACE Rev.2’nin Madencilik ve Taşocakçılığı (B), İmalat (C) ile Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı (D) sektörleri kapsanmaktadır. Ancak NACE Rev. 2 sınıflamasına göre 33, 35.12, 35.13, 35.14, 35.2, 35.3 ve 09 sektörleri kapsam dışıdır. “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” sıralaması, üre- timden satışlar (kuruluşların kendi üretmiş olduğu mal- lardan yapmış olduğu satışlar-ticari mal satışları hariç) kriterine göre yapılmaktadır. Söz konusu çalışmada kuruluşlar üretimden satışlar büyüklüğüne göre sıralanırken, net satışlar, brüt katma değer, özkaynak, aktif toplamı, vergi öncesi dönem kar/ zarar, faiz amortisman ve vergi öncesi kar/zarar, ihracat ve ortalama çalışan sayısı büyüklüklerine göre de sırala- maya tabi tutulmaktadır. Kuruluşlara ait bilgilerin açıklandığı ana tabloda, kuruluş- ların üretimden satışlar büyüklüklerine göre sıra numa- ralarının yanı sıra bir önceki yıl İSO 500 sıralamasındaki sıraları da yer almaktadır. Bir önceki yıla ait sıra numarası bulunmayan sanayi ku- ruluşları bir önceki yıl sıralamaya girememiş bir kuruluş olabileceği gibi, bir önceki yıl bilgilerinin açıklanmasını istemeyen bir kuruluş ya da İkinci 500’den Birinci 500’e yükselmiş bir kuruluş da olabilmektedir. 2. TANIM VE AÇIKLAMALAR 2.1. Net Satışlar Net satışlar, kuruluş tarafından üretilen, malzemesi ve- rilerek dışarıda yaptırılan (fason), üretim sürecinden ge- çirilmeden aynen alındığı gibi satılan malların satışı ile bunlara ilaveten varsa başkalarının malzemelerini kulla- narak onlar için yapılan imalat karşılığı elde edilen fason gelirlerden oluşmaktadır. Net satışlar, iç ve dış satışları kapsamaktadır. Net satışlar, tüm satış vergileri, fonlar, KDV ve ÖTV hariç verilmelidir. Net satışlar tutarı, gelir tablosundaki net sa- tışlara eşit olmalıdır. 2.2. Üretimden Satışlar (Net) Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralaması, üre- timden satışlar (net) kriterine göre yapılmaktadır. Üretimden satışlar, kuruluş tarafından üretilen mal- lardan yapılan satışlar, malzemesi verilerek dışarıda yaptırılan (fason) mallardan satışlar ile başkalarının malzemelerini kullanarak onlar için yapılan üretim kar- şılığı elde edilen gelirleri kapsamaktadır. Net satışlarda olduğu gibi, üretimden satışlar tutarı da net olarak ve- rilmelidir. Yani tüm satış vergileri, fonlar, KDV ve ÖTV hariçtir. Satış iade ve indirimleri, satış tutarı içinde yer almamalıdır. "Satış İndirimleri" altında yer almayan indi- rim ve iskontolar varsa bu tutarlar düşülmelidir. Üretim sürecinden geçirilmeden aynen alındığı gibi satılan mal- lar, üretimden satışlar tutarına dahil edilmemelidir. Satış fiyatı: Ürünün işyeri çıkış fiyatıdır. Satış fiyatı müşteri adına yapılan tüm indirimler ile müşteri adına yapılan ulaşım ve teslim giderleri düşüldükten sonra bulunan fiyattır. Malların taşınması bizzat işyeri tarafından kendi taşıtları ile yapılırsa, bu malın satış fiyatı malın alıcıya teslim edildiği andaki fiyatıdır. Satış fiyatı tüm satış vergilerini, fonları, KDV ve ÖTV’yi kapsamamaktadır. 2.3. Brüt Katma Değer 500 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışması kapsamında kuru- luşların ülke ekonomisine yaptıkları katkıları hesaplaya- bilmek için, anket formunda katma değer ile ilgili sorular da yer almaktadır. İSO 500 çalışmasında gelir yöntemiyle GSYH ile uyumlu bir katma değer hesaplaması kullanılmaktadır. Ancak temel üretim faktörlerine yapılan ödemeler gelir yoluyla GSYH’den farklı olarak kalıntı yoluyla değil, doğrudan elde edilmeye çalışılmaktadır. Bilindiği gibi üretime katılan üretim faktörlerinin payla- rına düşen maaş ve ücretler, ödenen faizler, ödenen ki- ralar (sadece tarım sektöründe) ve milli gelir anlamında kar toplamı net katma değeri vermektedir. Net katma MAYIS 2022 155 değere yıllık amortisman tutarı, ödenen dolaylı vergiler eklenip, sübvansiyonlar düşülünce brüt katma değere ulaşılmaktadır. Milli gelir anlamında kar olarak adlandırdığımız kar faktör geliri (girişimcinin üretime katılması sonucu üre- timden aldığı pay) şöyle hesaplanmaktadır. Kuruluşun vergi öncesi dönem karına veya zararına, o dönemde ayrılan karşılıklar eklenip, vergi öncesi dönem karı kap- samındaki temettü iştirak gelirleri, net kambiyo kar ve zararları ile faiz gelirleri vb. faaliyet dışı net gelirler dü- şülmektedir. 2.4. Özkaynak Ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geç- miş yıllar karları ile dönem net kar toplamından, dönem zararı ile birikmiş zararların indirilmesi yoluyla hesaplan- maktadır. Bilançodaki özkaynak toplamına eşit olmalıdır. 2.5. Aktif Toplamı Bilançodaki aktif toplamına (dönen varlıklar+duran var- lıklar) eşit olmalıdır. 2.6. Dönem Karı/Zararı (V.Ö) Gelir tablosundaki vergi öncesi dönem karı veya zararına eşit olmalıdır. 2.7. Faiz Amortisman ve Vergi Öncesi Kar/Zarar Vergi öncesi dönem karı veya zararına, amortisman gide- ri (itfa ve tükenme payları dahil), finansal gelir ve giderler farkı (net) ile operasyonel olmayan gelir ve giderler farkı (net) eklenmelidir. 2.8. İhracat Kuruluşun yaptığı ihracatın dolar değeri (FOB) belirtilme- lidir. İhracat değeri, Genel Ticaret Sistemi (GTS)’ye göre verilmelidir. GTS’de ülkenin ekonomik alanını oluşturan serbest bölgeler, gümrük antrepoları ve serbest dolaşım alanından yurt dışına çıkan mallar ihracat kabul edilmek- tedir. Bu rakama varsa ihraç kayıtlı satışlar eklenmeli, hizmet ticareti ve transit ticaret dahil edilmemelidir. İhracat tutar- ları, herhangi bir şekilde devletten alınan mali yardımları (sübvansiyonları) kapsamamalıdır. KKTC’ye yapılan ihra- catın da dolar değeri verilmelidir. 2.9. Ücretle Çalışanlar Sayısı Maaş ve ücretle çalışanların ortalama sayısı belirtilme- lidir. Tüm maaş ve ücretle çalışanlar kapsama dahildir. Maaş, ücret, komisyon, ikramiye, parça başı ödeme veya ayni karşılıklar şeklinde yapılan ödemeleri alan, iş akdine sahip ve işveren için çalışan kişiler belirtilmelidir. 2.10. Sektörel Sınıflama Sektörel sınıflamalarda Avrupa Topluluğu Ekonomik Fa- aliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE Rev.2) kullanıl- maktadır. Bir zaman serisi çalışması niteliğinde olan ça- lışmada, geçmiş yıllar ile kıyaslamayı devam ettirebilmek ve seriyi koparmamak için sektörel sınıflama olarak Bir- leşmiş Milletler Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması (ISIC Rev.2) da kullanılmaya devam edilmektedir. Sektörel tablolarda, herhangi bir sektörde faaliyet göste- ren firma sayısının tek olması durumunda, o sektöre iliş- kin bilgiler kamuoyu ile paylaşılmamaktadır. YÖNTEMKarbon ayak izinizi İSO’yla ölçün Başvurularınız için www.iso.org.tr/karbonayakiziKarbon ayak izinizi İSO’yla ölçün Başvurularınız için www.iso.org.tr/karbonayakiziFAALİYET KODLARI VE SERMAYE DAĞILIMI İSO 500 çalışmasında sektörler Avrupa Topluluğu Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması'na (NACE Rev.2) göre gruplanmaktadır.MAYIS 2022 159 EKONOMİK FAALİYET KODLARI Çalışma kapsamında her kuruluşun ekonomik faaliyeti ile ilgili olarak hem Avrupa Topluluğu'nda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE Rev. 2, 2022), hem de Birleşmiş Milletler-Tüm Ekonomik Faaliyetle- rin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması (ISIC Rev. 2)'na ilişkin ekonomik faaliyet kodu bilgileri yer almak- tadır. Kuruluşların ISIC. Rev.2 ekonomik faaliyet kodları, ça- lışmamız kapsamında firmalardan yada bağlı oldukları odalardan temin edilen NACE Rev.2 ekonomik faaliyet kodlları kullanılarak oluşturulmuştur. AVRUPA TOPLULUĞU EKONOMİK FAALİYETLERİN İSTATİSTİKİ SINIFLAMASI (NACE REV. 2, 2022) KodTanım BMADENCILIK VE TAŞ OCAKÇILIĞI 05Kömür ve linyit çıkartılması 06Ham petrol ve doğal gaz çıkarımı 07Metal cevherleri madenciliği 08Diğer madencilik ve taş ocakçılığı CIMALAT 10Gıda ürünlerinin imalatı 11İçeceklerin imalatı 12Tütün ürünleri imalatı 13Tekstil ürünlerinin imalatı 14Giyim eşyalarının imalatı 15Deri ve ilgili ürünlerin imalatı 16Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç) 17Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı 18Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması 19Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 20Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 21Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı 22Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 23Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 24Ana metal sanayii 25Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) 26Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 27Elektrikli teçhizat imalatı 28Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı 29Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 30Diğer ulaşım araçlarının imalatı 31Mobilya imalatı 32Diğer imalatlar 32.1Mücevherat, bijuteri eşyaları ve ilgili ürünlerin imalatı 32.2Müzik aletleri imalatı 32.3Spor malzemeleri imalatı 32.4Oyun ve oyuncak imalatı 32.5Tıbbi ve dişçilik ile ilgili araç ve gereçlerin imalatı 32.9Başka yerde sınıflandırılmamış imalatlar DELEKTRIK, GAZ, BUHAR VE HAVALANDIRMA SISTEMI ÜRETIM VE DAĞITIMI 35Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı BİRLEŞMİŞ MİLLETLER - TÜM EKONOMİK FAALİYETLERİN ULUSLARARASI STANDART SANAYİ SINIFLAMASI (ISIC REV. 2) KodTanım 210Madencilik ve Taş Ocakçılığı 311Gıda Maddeleri Sanayi 312Başka Yerde Sınıflandırılmamış Gıda Maddeleri Sanayi 313İçki Sanayi (Alkollü ve Alkolsüz) 314Tütün İşleme Sanayi 321Dokuma Sanayi 322Giyim Eşya Sanayi 323Kürk ve Deri Sanayi 324Ayakkabı Sanayi 331Ağaç ve Mantar Ürünleri Sanayi 332Ağaç, Mobilya ve Mefruşat Sanayi 341Kağıt ve Kağıt Ürünleri Sanayi 342Basım Sanayi 351Ana Kimya Sanayi 352Diğer Kimyasal Ürünler Sanayi 353Petrol Ürünleri Sanayi 354Çeşitli Petrol ve Kömür Türevleri Sanayi 355Lastik Ürünleri Sanayi 356Başka Yerde Sınıflandırılmamış Plastik Ürünler Sanayi 361Çanak, Çömlek, Çini, Porselen Sanayi 362Cam ve Camdan Mamul Eşya Sanayi 369Taş ve Toprağa Dayalı Diğer Sanayi 371Demir-Çelik Ana Metal Sanayi 372Demir-Çelik Dışında Ana Metal Sanayi 381Metal Eşya Sanayi 382Makine Sanayi (Elektrikli Olanlar Hariç) 383Elektrik Makineleri, Aletleri ve Cihazları Sanayi 384Taşıt Araçları Sanayi 385Mesleki, Bilimsel, Sağlık Amaçlı Aletler ve Malzemeler Sanayi 390Diğer İmalat Sanayi 400Elektrik SektörüNext >