< PreviousTEKNOLOJİ FAALİYETLERİ Teknoloji faaliyetleri, sanayi kuruluşlarının rekabet gücü, karlılık ve verimlilik performansı açısından oldukça önemli hale gelmiştir.TEMMUZ 2022 99 AR-GE harcamalarının üretimden satışlara oranı değişmedi. İSO İkinci 500 çalışmaları kapsamında sanayi kuruluşla- rının AR-GE harcamalarına ilişkin verileri toplanmakta ve sektörel bazda değerlendirmeler yapılmaktadır. 2021 yılında İSO İkinci 500’ün AR-GE harcamaları, anket verileri ile 1,31 milyar TL’ye yükselmiş ve 2020 yılındaki 875 milyon TL’lik harcama tutarına göre yüzde 49,8 ora- nında artmıştır. İSO İkinci 500 kapsamında teknoloji faaliyetleri de ince- lenmektedir. Söz konusu başlık altında İSO İkinci 500’ün AR-GE harcamaları ve teknoloji yoğunluğu itibarıyla sektör dağılımları olmak üzere iki temel bilgiye yer ve- rilmektedir. Böylece AR-GE harcamaları 2021 yılında görece hız- lı ve reel olarak da pozitif bir gelişme gözlenmiştir. İSO 500’deki yüzde 43,9’luk artış ile kıyaslandığında da AR-GE harcamalarında daha yüksek bir büyüme söz konusudur. Diğer taraftan anket verileri ile toplanan AR-GE harcama- larının üretimden satışlara oranı 2020 yılında yüzde 0,46 iken 2021 yılında yüzde 0,39’a gerilemiştir. Bu durum İkin- ci 500’deki büyümenin AR-GE faaliyetlerine kısmen yan- sıdığına işaret etmektedir. 2021 yılında gelir tablosu verisi ile hesaplanan AR-GE harcamaları ise 882,9 milyon TL olarak ölçülmüş ve 2020 yılındaki 551 milyon TL’lik harcama büyüklüğüne göre yüzde 60,2 artmıştır. Böylece gelir tablosu ile hesaplanan AR-GE harcama- larının üretimden satışlara oranı yüzde 0,29’dan yüzde 0,26’ya inmiştir. 2021 yılında en yüksek AR-GE harcaması gerçekleştiren sektör hem anket verileri hem de gelir tablosu verileri ile motorlu kara taşıtları imalatıdır. Sanayi kuruluşlarının AR-GE harcamalarında mutlak bü- yüklük kadar harcamaların üretimden satışlara oranı da önemli bir göstergedir. Ölçülmeye başladığı 2013 yılından bu yana İSO İkinci 500’ün AR-GE harcamaları mutlak olarak artmıştır. Bu artışta mevcut ekonomik koşulların yanı sıra AR-GE har- caması yapan kuruluş sayısı da etkili olmaktadır. AR-GE yapan kuruluş sayısı en yüksek düzeyde gerçekleşti. İSO İkinci 500 içerisinde AR-GE yapan kuruluş sayı- sı 2020’deki zor koşulların yol açtığı düşüşün ardından 2021’de yükselme eğilimine kaldığı yerden devam etmiştir. AR-GE HARCAMALARINDA GELIŞMELER AR-GE Harcamaları (Milyon TL) Anket Verileri AR-GE Harcamaları / Üretimden Satışlar (%) 875,0 %0,46 2020 1.310 %0,39 2021 498,6 %0,36 2018 721,2 %0,46 2019100 TEMMUZ 2022 2021 yılında 235 olarak gerçekleşen bu sayı verinin toplan- maya başlandığı 2012 yılından bu yana en yüksek seviyede gerçekleşmiş ve 2020’ye göre 13 adet artmıştır. Söz konusu artışta özellikle elektrikli teçhizat, mineral ürünler ve gıda ürünlerinin imalatı sektörleri belirleyici ol- muştur. 2021 yılında 22 alt sektörde firmalar AR-GE harcaması yapmıştır. 2020 yılında bu sayı 21 olarak gerçekleşmişti. 2021’de AR-GE yapan kuruluş sayılarının en yüksek oldu- ğu sektörler, 29 kuruluş ile tekstil ürünlerinin imalatı, 28 kuruluş ile motorlu kara taşıtlarının imalatı ve 23 kuruluş ile gıda ürünleri imalatı sanayidir. AR-GE HARCAMASI YAPAN KURULUŞ SAYISI (ADET) 250 200 150 100 50 0 201720182019202020212016 177 188 218 231 222 235 AR-GE HARCAMASI YAPAN KURULUŞLARIN SEKTÖREL DAĞILIMI (ADET) 010203040 29 28 23 22 20 18 14 14 12 11 7 6 5 5 5 4 3 3 2 1 1 1 Tekstil ürünlerinin imalatı Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı Gıda ürünlerinin imalatı Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı Ana metal sanayii Elektrikli teçhizat imalatı Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı Giyim eşyalarının imalatı Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı Mobilya imalatı Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı İçeceklerin imalatı Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı Diğer ulaşım araçlarının imalatı Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı Madencilik ve taş ocakçılığı Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç)102 TEMMUZ 2022 AR-GE Harcamaları (TL) Sektörler AR-GE Yapan Firma Sayısı AR-GE Harcamaları AR-GE Yapan Firma Sayısı AR-GE Harcamaları 05-08 Madencilik ve taş ocakçılığı37.227.121219.901.146 10 Gıda ürünlerinin imalatı1941.442.0782342.423.622 11 İçeceklerin imalatı3 2.200.253 5 6.235.041 12 Tütün ürünleri imalatı---- 13 Tekstil ürünlerinin imalatı26 52.949.270 29 101.515.579 14 Giyim eşyalarının imalatı7 22.806.313 7 40.133.950 16 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç)23.423.16011.862.331 17 Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı7 10.405.982 6 10.776.073 18 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması- - 1 4962706 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı312.894.468313.452.809 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı2690.001.7402288.914.401 21 Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı5 38.312.313 4 91.448.665 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı1225.143.6401135.984.829 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı1030.948.6311460.624.710 24 Ana metal sanayii20 53.854.029 20 52.196.638 25 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç)1345.019.3271489.932.229 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı312.588.170545.607.672 27 Elektrikli teçhizat imalatı11 44.080.856 18 120.059.323 28 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı948.122.1451276.864.307 29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı34299.695.47128348.344.015 30 Diğer ulaşım araçlarının imalatı2 14.317.665 3 30.085.447 31 Mobilya imalatı619.142.359527.013.066 32 Diğer imalatlar---- 32.1 Mücevherat, bijuteri eşyaları ve ilgili ürünlerin imalatı- - - - 35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı1404.4301279.340 Toplam222874.979.4212351.310.324.811 Anket Verilerine Göre 20202021104 TEMMUZ 2022 İSO İkinci 500 içinde yer alan kuruluşların teknoloji yo- ğunluklu sektör grupları itibarıyla yarattıkları katma de- ğerin dağılımı da incelenmektedir. Teknoloji yoğunluklu sektör gruplandırmaları sadece imalat sanayi firmaları için yapılmakta, madencilik ve taş ocakçılığı ile elektrik, gaz, buhar, su üretimi firmaları kapsam dışı bırakılmaktadır. Bu nedenle 2021 yılındaki dağılımlar imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren 491 kuruluşun verileri ile hesaplanmıştır. Teknoloji yoğunluklarına göre 4 sektör grubu bulun- maktadır. Bunlar düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler, orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler, orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler ve yüksek teknoloji yo- ğunluklu sanayilerdir. Teknoloji yoğunluklu sanayi grup- ları içinde yer alan sanayi sektörleri NACE Rev.2 sanayi sınıflandırması ile birlikte tabloda sunulmaktadır. Teknoloji yoğunluklu sektör grupları için, yaratılan kat- ma değer göstergesi kullanılmaktadır. Katma değer göstergesi olarak, “üretici fiyatlarıyla brüt katma değer” büyüklükleri (ödenen maaş ve ücretler + ödenen faiz- ler + milli gelir anlamında kar + yıl için ayrılan amortis- manlar + ödenen dolaylı vergiler – sübvansiyonlar) esas alınmaktadır. Teknoloji yoğunluklu sektör grupları da kendi içinde toplulaştırılmaktadır. Bu bağlamda değerlendirildiğinde 2021 yılında yaratılan katma değer itibarıyla en yüksek payı yüzde 47,8 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler almıştır. Söz konusu pay bir önceki yıla göre 1,4 puan artmıştır. Orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayile- rin payı ise 2021 yılında 0,1 puanlık hafif artışla yüzde 24,2’ye yükselmiştir. Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı 2020 yılında yüzde 26,9 iken 2021 yılında 2,4 puan düşüşle yüzde 24,5’e gerilemiştir. Yüksek teknoloji yo- ğunluklu sanayiler grubunun payı ise yüzde 2020’de yüzde 2,6 iken 2021 yılında kendi içinde önemli bir artışla yüzde 3,5 olarak gerçekleşmiştir. TEKNOLOJİ YOĞUNLUKLARINA GÖRE YARATILAN KATMA DEĞER Böylece orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sa- nayilerin toplulaştırılmış payı 2021 yılında yüzde 28 ola- rak gerçekleşmiş ve 2020’ye göre 1,5 puan azalmıştır. 2021 yılı itibarıyla 491 imalat sanayi kuruluşundan 230’u (2020’da 241) düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerde, 140’ı (2020’de 125) orta-düşük teknoloji yoğunluklu sa- nayilerdedir. TEKNOLOJI YOĞUNLUKLARINA GÖRE YARATILAN KATMA DEĞERIN DAĞILIMI (%) Düşük Teknoloji Yoğunluklu Sanayiler Orta-Yüksek Teknoloji Yoğunluklu Sanayiler Orta-Düşük Teknoloji Yoğunluklu Sanayiler Yüksek Teknoloji Yoğunluklu Sanayiler 2019 %48,6%25,1%24,2%2,2 2020 2021 %46,4 %47,8 %24,1 %24,2 %26,9 %24,5 %2,6 %3,5TEMMUZ 2022 105 2021’de orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerdeki kuruluş sayısı 109’a inerken (2020’de 116), yüksek tek- noloji yoğunluklu sanayilerde faaliyet gösteren kuruluş sayısı ise 3 adet artarak 12’ye çıkmıştır. Türkiye’de sanayinin yüksek katma değerli ve yüksek tek- noloji yoğunluklu sektörlere dönüşüm ihtiyacı sürmekte- dir. İSO İkinci 500 sonuçları ölçüm yapılan son dokuz yıldır bu konuda ilerlemenin sınırlı olduğuna işaret etmektedir. TEKNOLOJİ FAALİYETLERİ Teknoloji Yoğunluklarına Göre Yaratılan Katma Değer Dağılımı Teknoloji Yoğunluğu Itibarıyla Sektör Grupları Toplam Brüt Katma Değer Toplam Brüt Katma Değer Pay (%) KodSektörler Firma Sayısı Toplam Brüt Katma Değer Toplam Brüt Katma Değer Pay (%) 10Gıda ürünlerinin imalatı848.605.632.9139,6 11İçeceklerin imalatı56.148.517.0336,9 12Tütün ürünleri imalatı2385.817.4410,4 13Tekstil ürünlerinin imalatı8115.659.246.80417,6 14Giyim eşyalarının imalatı183.673.710.2354,1 15Deri ve ilgili ürünlerin imalatı1131.466.6880,1 16Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç)4927.121.1581,0 17Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı215.069.436.8555,7 18Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması (18.2 Hariç)4453.082.9740,5 31Mobilya imalatı81.476.691.3621,7 32Diğer imalatlar (32.5 Hariç)2112.686.4290,1 18.2Kayıtlı medyanın çoğaltılması--- 19Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı3618.853.5970,7 22Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı303.921.997.2694,4 23Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı274.588.762.7935,1 24Ana metal sanayii536.317.377.5167,1 25Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (25.4 Hariç)245.217.514.9525,8 30.1Gemi ve tekne yapımı3943.211.7801,1 20Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı305.330.518.0136,0 25.4Silah ve mühimmat (cephane) imalatı1314.413.7910,4 27Elektrikli teçhizat imalatı274.733.686.5865,3 28Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı162.849.758.3043,2 29Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı348.154.314.8509,1 30Diğer ulaşım araçlarının imalatı (30.1 ve 30.3 Hariç)1441.588.3730,5 32.5Tıbbi ve dişçilik ile ilgili araç ve gereçlerin imalatı--- 21Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı51.668.712.0361,9 26Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı61.318.506.4281,5 30.3Hava taşıtları ve uzay araçları ile bunlarla ilgili makinelerin imalatı1144.198.1240,2 49189.206.824.304 Düşük Teknoloji Yoğunluklu Sanayiler Orta-Düşük Teknoloji Yoğunluklu Sanayiler Orta-Yüksek Teknoloji Yoğunluklu Sanayiler Yüksek Teknoloji Yoğunluklu Sanayiler 42.643.409.892 21.607.717.907 21.824.279.917 3.131.416.588 47,8 24,2 24,5 3,5106 TEMMUZ 2022 2021 yılında yaşanan normalleşmenin yanı sıra iç ve dış talepteki hızlı toparlanma, tedarik zincirlerindeki yeniden yapılanmanın Türkiye’ye yönelik yarattığı ilave talep İSO İkinci 500’ün sonuçlarını önemli ölçüde etkilemiştir. KOBİ niteliğindeki kuruluşlar iç ve dış talepteki değişiklik- ler ile mali koşullara karşı oldukça hassas bir yapı sergile- mektedir. Ancak 2020 yılında olduğu gibi 2021 yılında da bu kuruluşlar söz konusu etkilere karşı daha esnek ve etkin pozisyon almayı başarmıştır. Hızla büyüyen iç ve dış talebin katkısıyla KOBİ’ler satış ve karlılık performanslarını reel olarak artırırken döviz kuru dalgalanmalarını yönetme kapasitesini geliştirmiştir. KOBİ’ler mali açıdan en çok faiz oranlarındaki artışa du- yarlıdır. Bu nedenle yeniden artan faiz oranları, finansman giderlerini artırmış ve karlılıklarını sınırlamıştır. Nakit ve likidite olanakları özellikle yılın sonlarına doğru dalgalanma gösterse de özkaynakların artırılmasına ön- celik verilmiştir. KOBİ’ler 2021 yılında artan işletme sermayesi ihtiyacını daha çok borçlanma ile finanse etmiş, özellikle ticari borç- ları ve kısa vadeli borçları daha fazla kullanmıştır. 2021 yılındaki yüksek ihracat artışı, esneklik ve çevikliği işaret etmektedir. KOBİ’ler dış pazarlardaki talep dalga- lanmalarına karşı esnekliklerini önemli ölçüde artırmıştır. İşgücü verimliliğinin reel olarak artması, KOBİ’lerin faaliyet karlarını olumlu etkilemiştir. 2021 yılında çalışma hayatın- daki normalleşmeye de bağlı olarak işgücü verimliliğinde gerçekleşen reel artış oldukça olumludur. SONUÇ: SANAYİNİN GELECEĞİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER Faaliyet karlılığı ve FAVÖK karlılığı oranlarındaki yükselme firmaların çekirdek işlerine giderek daha çok ağırlık verdik- lerini göstermektedir. AR-GE harcaması yapan kuruluş sayısı en yüksek seviyesi- ne çıkmıştır. 2021 yılındaki bu artış, gelecek yıllar için ümit vermektedir. Orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 2021 yılında durağanlaşmıştır. Teknoloji yoğunluğu iti- barıyla yapının değişimi için yeni girişimlere ihtiyaç devam etmektedir. KOBİ’ler 2021 yılında sağladıkları büyümeyi İSO 500’e ben- zer şekilde daha çok borçlanma ile finanse etmeyi tercih etmiştir. KOBİ’ler aynı zamanda oto finansman yöntemi ile özkaynaklarını da artırmayı başarmıştır. KOBİ’ler 2021 yılında maddi duran varlık yatırımlarında (ye- niden değerleme uygulamasının da katkısıyla) yüzde 82,9 artış gerçekleştirmiş olmasına karşın dönen varlıkların ar- tışı (yüzde 85,4) daha hızlı gerçekleşmiştir. Böylece duran varlıklarının toplam aktifler içindeki payı yüzde 32,4’e inerek azalmaya devam etmiştir. Ekonomideki toparlanma ve iyileşme dönemleri, KOBİ’lere çoğunlukla reel olarak hızlı büyüme olarak yansımaktadır. Ancak bu büyümelerin sağlıklı finansmanı önem taşımaktadır. 2021 yılında sağlanan hızlı büyüme yanında işgücü verimli- liği, ölçek etkinliği ve karlılık göstergelerinde de iyileşmeler sağlanmıştır. Ancak büyümenin borçlanma ile ve daha çok kısa vadeli borçlanma ile finanse edilmesi gelecek yıllarda finansal şoklara karşı kırılganlıkları artırmaktadır. 2021 yılı Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu çalışması, sanayinin mevcut durumu ve geleceği açısından önemli sonuçlar ortaya koymaktadır. Bu sonuçlar arasında öne çıkan bazı başlıklar şu şekildedir.Next >