< Previous58 TEMMUZ 2022 İSO İkinci 500’de mali borçların sektörel dağılımı ince- lendiğinde, 2021 yılı itibarıyla 25 alt sektörden 13’ünde uzun vadeli mali borçlar kısa vadeli mali borçların üzerinde iken 12 sektörde ise kısa vadeli mali borç- ların daha ağırlıklı olduğu görülmektedir. 2020 yılında mali borçların dağılımı 16 sektörde uzun, 9 sektörde kısa vade ağırlıklı olarak gerçekleşmişti. 2021 yılı itibarıyla İSO İkinci 500’de en yüksek mali bor- cu olan sektörler tekstil ürünleri imalatı, gıda ürünle- rinin imalatı, elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sis- temleri ile ana metal sanayii olmuştur. Giyim eşyaları, kimyasal ürünler, elektrikli teçhizat imalatı, gıda ürünleri, kauçuk ve plastik ürünler, ma- kine ve ekipman imalatı gibi sektörlerde toplam mali borçların yanı sıra kısa vadeli mali borç payı da görece yüksektir. Buna karşılık elektrik, gaz, buhar ve hava- landırma sistemleri, tekstil ürünleri, mineral ürünler ve ana metal sanayi sektörlerinde ise uzun vadeli mali borçların ağırlığı daha fazladır. Borçların Gelişimi (TL) Toplam Borçlar Mali BorçlarDiğer Borçlar DeğerPay (%)DeğerPay (%) 201896.77156.17658,140.59541,9 201997.69355.19856,542.49543,5 2020130.41275.11857,655.29542,4 2021243.800132.13154,2111.66945,8 Değişim (%) (2021/2020) 86,975,9-102,0- KISA VADELI MALI BORÇLARIN TOPLAM MALI BORÇLAR IÇINDEKI PAYI (%) 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 47,9 50,0 48,4 40,5 47,3 46,7 44,7 50,060 TEMMUZ 2022 Mali Borçlar (TL) Sektörler Kısa Vadeli Mali Borçlar Uzun Vadeli Mali Borçlar Toplam Mali Borçlar 05-08Madencilik ve taş ocakçılığı690.125.2641.324.692.5482.014.817.812 10Gıda ürünlerinin imalatı11.876.517.0787.112.420.03518.988.937.113 11İçeceklerin imalatı335.193.748499.473.399834.667.147 12Tütün ürünleri imalatı1.013.262.606454.019.8001.467.282.406 13Tekstil ürünlerinin imalatı11.499.699.25414.074.764.01025.574.463.264 14Giyim eşyalarının imalatı3.850.647.1721.526.315.1735.376.962.345 16Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç)562.790.171989.551.6101.552.341.781 17Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı1.507.792.4961.131.104.4662.638.896.962 18Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması889.213.217981.257.3741.870.470.591 19Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı128.275.279244.744.209373.019.487 20Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı5.103.183.6792.061.598.8897.164.782.568 21Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı568.989.9641.137.295.5311.706.285.495 22Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı3.522.118.1112.507.392.5406.029.510.650 23Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı3.869.208.3376.404.241.22710.273.449.564 24Ana metal sanayii4.494.131.0615.903.523.74410.397.654.806 25Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç)1.931.759.4951.664.537.3603.596.296.855 26Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı520.524.032662.401.3651.182.925.397 27Elektrikli teçhizat imalatı2.756.829.6071.350.858.7494.107.688.356 28Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı1.494.339.9891.014.967.4442.509.307.432 29Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı4.492.965.2923.822.273.2468.315.238.538 30Diğer ulaşım araçlarının imalatı1.097.076.1721.506.480.7692.603.556.941 31Mobilya imalatı324.408.158635.052.818959.460.976 32Diğer imalatlar509.225.9402.595.500511.821.440 32.1 Mücevherat, bijuteri eşyaları ve ilgili ürünlerin imalatı509.225.9402.595.500511.821.440 35Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı2.776.366.1449.064.272.02111.840.638.165 Toplam66.054.661.62166.075.833.827132.130.495.44762 TEMMUZ 2022 Cari oranda gerileme yaşandı. Cari oran (dönen varlıklar/kısa vadeli borçlar), kuruluşların dönen varlıklarını nakde dönüştürüp, yarattığı kaynaklarla kısa vadeli borçlarını ödeme kapasitesini ölçmek için kullanılmaktadır. Dönen varlıkların kısa vadeli borçlardan büyük olması, kuruluşların net işletme sermayesine sahip olduğunu ve kısa vadeli borçlarını ödeme yeterliliğinin bulunduğunu göstermektedir. İSO İkinci 500’ün cari oranı 2019 ve 2020 yıllarında kaydedilen önemli artışların arından 2021 yılında yüzde 167,6’dan yüzde 157,1’e gerilemiştir. Firmalar 2021 yılında sağladıkları yüksek büyüme performansını genellikle kısa vadeli borçlanmayla finanse etmiş ve buna bağlı olarak kısa vadeli borçları alacaklarından daha hızlı büyümüştür. Toplam borçların özkaynaklara oranı artmaya devam etti. İSO İkinci 500’ün toplam borç/özkaynak oranı 2021 yılın- da artmaya devam etmiş ve yüzde 166,4 ile son 4 yılın en yüksek seviyesinde gerçekleşmiştir. Söz konusu oran 2017 yılında yüzde 195,8 ile zirve yaptıktan sonra takip eden iki yılda toplam 53,4 puan azalmış ve 2019’da yüzde 142,4’e kadar düşmüştü. Ancak 2020 yılında mali borçlan- manın kolaylaşması, 2021’de ise ticari borçlardaki yüksek artış sonucu toplam borçların özkaynaklara oranı son iki yılda 24 puanlık artış kaydetmiştir. Mali borçlar yine özkaynakların altında. İSO İkinci 500 kuruluşlarının mali borçları 2021 yılında bir önceki yıla göre önemli ölçüde artmış olmakla beraber özkaynakların altında kalmaya devam etmiştir. 2017’de ilk kez 100’ü geçerek yüzde 115,2’ye yükselen mali borç/ özkaynak oranı takip eden iki yılda belirgin bir şekilde iyileşerek 2019’de yüzde 80,4’e kadar düşmüş, ardından 2020’de yeniden yüzde 90’a yaklaşmıştır. FİNANSAL ORANLAR TOPLAM BORÇLARIN ÖZKAYNAKLARA ORANI (%) 200 150 100 50 0 20172018201920202021 195,8 166,1 142,4 155,4 166,4 CARI ORAN (%) 200 150 100 50 0 20172018201920202021 151,6 154,6 163,7 167,6157,1 MALI BORÇLARIN ÖZKAYNAKLARA ORANI (%) 120 80 40 0 20172018201920202021 96,4 80,4 89,590,2 115,2TEMMUZ 2022 63 2021 yılında ise mali borçlar ile özkaynakların birbirlerine yakın hızlarda büyümesi sonucu mali borç/özkaynak ora- nı 0,7 puanlık sınırlı bir artışla yüzde 90,2 olarak gerçek- leşmiştir. 2021’de toplam borçlardaki yüksek artışın daha çok ticari borçlanmadan kaynaklanması ve özkaynakların da güçlü bir şekilde artması sayesinde özkaynak büyük- lüğü mali borçların üzerinde kalmaya devam etmiştir. Özkaynak/aktif oranında gerileme yaşandı. Özkaynakların aktif toplamı içindeki payı, sanayi kuru- luşlarının faaliyetlerini ne ölçüde özkaynak kullanımıyla finanse ettiğini göstermektedir. Bu oranın yüksekliği mali sağlamlığı yansıtmaktadır. İSO İkinci 500’de özkaynak/ aktif toplamı oranı 2020 yılında yüzde 39,2 iken 2021 yılın- da yüzde 37,5’e inmiştir. TEMEL FİNANSAL GÖSTERGELER Finansal Oranlar (%) ISO Ikinci 500 BSKISO Ikinci 500 BSK-ÖzelISO Ikinci 500 BSK-Kamu 201820192020202120182019202020212018201920202021 Cari Oran (Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Borçlar)154,6163,7167,6157,1154,6163,1166,4156,2160,4229,8272,3297,4 Toplam Borçlar/ Aktif Toplamı 62,458,760,862,562,559,061,362,849,735,532,230,8 Toplam Borçlar/Özkaynak 166,1142,4155,4166,4167,0143,9158,2168,598,955,147,444,6 Kısa Vadeli Borçlar/Toplam Borçlar 63,766,165,168,963,566,064,968,887,085,094,396,6 Mali Borçlar/Özkaynak 96,480,489,590,297,681,891,891,78,74,11,10,4 Mali Borçlar/Aktif Toplamı 36,233,235,033,936,533,535,634,24,42,70,70,3 Özkaynak/Aktif Toplamı 37,641,339,237,537,541,038,737,250,364,567,869,2 ÖZKAYNAKLARIN TOPLAM AKTIFLERE ORANI (%) 45 30 15 0 20172018201920202021 33,8 37,6 41,3 39,2 37,5 Firmalar özellikle ticari borçlanmadaki artışa bağlı olarak faaliyetlerini ve aktiflerindeki büyümeyi özkaynaklarından çok borçlanma yoluyla sağlamıştır. Sektörlerin finansal rasyolarında belirgin ayrışma devam ediyor. İSO İkinci 500’de finansal oranlar sektörler arasında önemli farklılıklar göstermeye devam etmektedir. Bu farklılıklar büyük ölçüde sektörlerin kendilerine özgü iş ve piyasa koşullarından kaynaklanmaktadır. İSO İkinci 500 geneli için cari oran yüzde 157,1 iken bu oranın en yüksek olduğu sektör yüzde 220,2 ile kok kö- mürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri sanayi, en düşük olduğu sektör ise yüzde 69,3 ile elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemleridir. İSO İkinci 500’de borçların toplam aktiflere oranı ortala- ma yüzde 62,5 olarak gerçekleşirken sektörler arasındaki en yüksek oran yüzde 82,6 ile tütün ürünlerinin imalatı, en düşük oran ise yüzde 37,1 ile mücevherat ürünlerinin imalatı sanayiindedir. 2021’de İSO İkinci 500’ün borç/özkaynaklar oranı yüzde 166,4 olarak gerçekleşirken en yüksek oran yüzde 474,7 ile tütün ürünleri imalatı sanayi ve en düşük oran yüzde 58,9 ile mücevherat ürünleri imalatı sektöründe kaydedilmiştir. Özkaynakların toplam aktiflere oranı İSO İkinci 500 gene- linde yüzde 37,5 olurken bu oranın en yüksek olduğu sek- tör yüzde 62,9 ile mücevherat ürünleri imalatı, en düşük olduğu sektör ise yüzde 17,4 ile tütün ürünleri imalatıdır.64 TEMMUZ 2022 Sektörel Finansal Oranlar (%) - 2021 Sektörler Cari Oran (Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Borçlar) Toplam Borçlar/Aktif Toplamı Toplam Borçlar/ Özkaynak Kısa Vadeli Borçlar/ Toplam Borçlar Mali Borçlar/ Özkaynak Mali Borçlar/ Aktif Toplamı Özkaynak/ Aktif Toplamı 05-08Madencilik ve taş ocakçılığı168,155,1122,959,469,231,044,9 10Gıda ürünlerinin imalatı161,062,9169,874,4106,639,537,1 11İçeceklerin imalatı133,763,9177,273,042,815,436,1 12Tütün ürünleri imalatı140,282,6474,773,9397,469,117,4 13Tekstil ürünlerinin imalatı184,658,0137,961,590,237,942,0 14Giyim eşyalarının imalatı112,177,7347,685,3177,439,622,3 16 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç) 91,868,1213,566,397,831,231,9 17Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı211,546,887,979,937,520,053,2 18Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması107,871,7253,565,3163,446,228,3 19Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı220,254,4119,569,852,023,745,6 20Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı158,860,2151,281,375,830,239,8 21 Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı 166,751,9107,861,261,429,648,1 22Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı151,466,0194,576,996,232,734,0 23Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı141,569,8231,459,4132,139,930,2 24Ana metal sanayii152,570,6240,270,3113,533,429,4 25 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) 186,952,9112,578,144,320,947,1 26Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı188,058,2139,174,861,625,841,8 27Elektrikli teçhizat imalatı138,163,5173,786,263,623,236,5 28 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı 181,259,4146,572,956,422,940,6 29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 150,061,3158,171,476,129,538,7 30Diğer ulaşım araçlarının imalatı201,059,5146,764,574,830,340,5 31Mobilya imalatı219,051,2105,166,546,122,548,8 32Diğer imalatlar194,937,158,998,238,424,162,9 32.1Mücevherat, bijuteri eşyaları ve ilgili ürünlerin imalatı194,937,158,998,238,424,162,9 35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 69,372,8267,335,7184,950,427,2 Toplam157,162,5166,468,990,233,937,5KARLILIK GÖSTERGELERİ Kuruluşların karlılık performansında, kendi başarılarının yanı sıra dışsal koşullar da belirleyici olmaktadır.TEMMUZ 2022 67 Kar eden kuruluş sayısı 443’ten 437’ye geriledi. İSO İkinci 500 içerisinde kar ve zarar eden kuruluş sayı- ları yıldan yıla değişkenlik göstermektedir. Kar veya zarar elde edilmesinde firmaların kendi performansları kadar genel ekonomik koşullar da belirleyici olmaktadır. 2021 yılında İSO İkinci 500 içerisinde kar eden kuruluş sayısı 437’ye gerilerken zarar eden kuruluş sayısı 57’den 63’e yükselmiştir. Böylece kar eden kuruluş sayısı iki yılın ardından düşüş kaydetmiştir. 2021’in genelinde yaşanan hızlı toparlanmaya karşılık, yı- lın ikinci yarısında döviz kurları, üretim maliyetleri ve enf- lasyonda belirginleşen artışlar firma karlılıklarına farklı şekillerde yansımıştır. 2020 yılında kamu tarafından sağlanan finansman ve is- tihdam ağırlıklı teşviklerin 2021 yılında sona erdirilmiş ol- ması da karlılık performanslarını etkileyen bir diğer unsur olmuştur. Satış karlılığı yüzde 9,8’e yükseldi. Satış karlılığı, dönem kar ve zarar toplamının net satışlara bölünmesi ile hesaplanmaktadır. İSO İkinci 500’ün satış karlılığı 2021 yılında 0,7 puan ar- tışla yüzde 9,8’e yükselmiştir. Söz konusu oran, İSO İkinci 500’de şimdiye kadar ölçülen en yüksek düzeyde gerçek- leşmiştir. Aktif karlılığı en yüksek seviyeye çıktı. Dönem kar ve zararının toplam aktiflere bölünmesi ile hesaplanan aktif karlılığı, 2021’de 0,3 puan daha artarak yüzde 9,7’ye yükselmiştir. Böylece artış eğilimini sürdü- ren bu oran, geçmişi 1997 yılına uzanan İSO İkinci 500’ün şimdiye kadarki en yüksek seviyesine ulaşmıştır. 2021 yılında en yüksek aktif karlılığı sağlayan sektör yüz- de 28 ile kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı olmuştur. İkinci sırada yüzde 24,7 ile madencilik ve taş ocakçılığı yer al- maktadır. Negatif karlılık gösteren 3 sektör hariç tutuldu- ğunda en düşük aktif karlılığı oranı yüzde 2,2 ile içecekle- rin imalatı sektöründe ölçülmüştür. 2021 yılında satış karlılığı en yüksek sektör yüzde 47,9 ile madencilik ve taş ocakçılığı olurken ikinci sırada yüzde 24 ile kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı sanayi yer almıştır. 25 alt sektörden 11’inde satış karlılığı oranı çift haneli ola- rak gerçekleşmiştir. Negatif karlılık veren 3 sektör hariç tutulduğunda satış karlılığının en düşük olduğu sektörler ise sırasıyla yüzde 3 ve yüzde 3,2 ile içeceklerin imalatı ile giyim eşyalarının imalatı olmuştur. AKTIF KARLILIĞI ORANI (%) 10 5 0 2017201820192020202120162015201420132012 4,3 5,0 5,5 3,1 5,3 5,3 5,8 6,3 9,4 9,7 KARLILIK GÖSTERGELERİ SATIŞ KARLILIĞI ORANI (%) 12 9 6 3 0 2017201820192020202120162015201420132012 4,9 5,6 4,7 5,0 3,0 6,1 5,7 5,9 9,1 9,8 KARZARAR 2019202020212018 393 430 443 437 107 70 57 63 KAR/ZARAR EDEN KURULUŞ SAYISI (ADET) (Vergi Öncesi Dönem Karı/Zararı)Next >