< Previous76 ŞUBAT 2022 GEZGİNİSO SANAYİ 7778 ŞUBAT 2022 GEZGİN K oronavirüs kaynaklı sorunlar nedeniyle özellikle iç turizmin en gözde aktivitesi Turistik Doğu Ekspresi seferlerine ara verilmişti. Ankara-Kars hattında işletilen ekspresin Mart 2020’de başlayan ve yaklaşık 21 ay süren salgın molası, 15 Aralık 2021’de sona erdi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun da katıldığı törenle Ankara’dan uğurlanan ekspres, yeniden Kars’a ulaştı. Hiç kuşku yok ki dünya çapında çoğu insan trenleri sever ve sadece trenle seyahat etmek için dahi yolculuğa çıkar. Hatta yolculuğun kendisinin, varılacak yerden daha güzel olduğu dünyaca ünlü tren hatları bulunur. Çoğu yolcu, bu trenlerde keyifle vakit geçirir. Akla ilk gelen örnekleri arasında Güney Afrika’nın Mavi Tren’ini, Rusya’daki Trans Sibirya Ekspresini, Avrupa’yı kat eden Venice Simplon-Orient-Express’i ve Kayalık Dağları’nın Kanada’da kalan kısmını geçen The Rocky Mountaineer’ı saymak mümkün. Artık bu ünlü turistik ekspreslere son zamanlarda Türkiye’den de bir tanesi katıldı: Doğu Ekspresi… Aslında bu ekspresin dünyaca ünlü olmasına hiç ihtiyacımız yok. İç turizmden öyle yoğun talep geliyor ki bir de yabancı turisti ağırlayacak imkan kalmıyor. İlk seferine 15 Mayıs 1949’da başlayan Doğu Ekspresi, TCDD Taşımacılık Genel Müdürlüğü tarafından Ankara-Kars hattında işletiliyor. Türkiye’nin doğusunu Ankara’ya ve İstanbul’da Haydarpaşa Garı’na bağlayan bu ekspres, yıllarca İstanbul ve Ankara’da işi olanları ya da tayini çıkan memurları ve askerlik görevini yerine getirecek gençleri Doğu’ya taşıdı. Ayrıca birçok şehir arasındaki bağlantıyı kurdu. Ankara-İstanbul arasında Yüksek Hızlı Tren devreye girince hattı kısalan Doğu Ekspresi günümüzde Ankara’dan seferine başlıyor ve Kırıkkale- Irmak’tan geçerek Kayseri, Sivas, Erzincan ve Erzurum illeri üzerinden Kars’a varıyor. Uzunluğu yaklaşık olarak bin 365 kilometreyi bulan Doğu Ekspresi, seferini yaklaşık 25 saatte kat ediyor. Tren, yolculuk sırasında 53 istasyonda duruyor. Örtülü kuşetli ve pulman vagonlardan oluşan Doğu Ekspresi’nde çocuk, genç, öğretmen indirimleri de uygulanıyor. DOĞU EKSPRESİ’NİN YILDIZI PARLIYOR Doğu Ekspresi seyahati bir iç turizm hareketi olarak yakın bir geçmişte popülerlik kazandı. Bunda şüphesiz en büyük pay gençlerin… Üniversite okudukları şehirlerarası seyahat eden gençler Doğu Ekspresi’ni keşfederek hattı boydan boya geçmeye başladılar. Bu seyahatlerinde Ankara’yı geçtikten sonra modern büyükşehir dokusunu geride bırakarak Anadolu’nun coğrafi dokusunu ve eşsiz manzaralarını tren camından izleyerek keyifle seyahat ettiler. Gün geçtikçe sosyal medya üzerinden doğa manzaralarını ve seyahat tecrübelerini paylaşan gençler, adeta bir dip dalga oluşturarak Doğu Ekspresi’nin yıldızını parlattılar. Geçmişte burun kıvrılan ve küçümsenen bu ekspreste yataklı vagonları donatarak ve sadece ekspres rotasındaki güzellikleri paylaşarak seyahat eden gençler algıyı tamamen değiştirdi. Günümüzde çeşitli gelir seviyelerinde ve yaş gruplarındaki insanlar bu eksprese ilgi gösteriyor. Rahatlık, temizlik, konfor ve ısınma ile ilgili tereddütler seyahatin ilk aşamalarında rafa kalkıyor. Kitap okumak, manzarayı seyretmek, müzik çalan gençlere kulak vermek ve yemekli vagonda keyifle yolculuk etmek ve yeni insanlarla tanışmak başka bir seyahat rutini sunuyor. Bir ekspresle karlı ovaları aşmak, derin bir kanyondan geçmek, vadiler ve akarsuların manzarasına dalmak ve engin dağları takip etmek de ayrı bir seyir keyfi sunuyor. Söz konusu seyahat rotası yoğun talep görünce, Doğu Ekspresi günlük yaşamının bir parçası olan hat boyundaki illerde yaşayan vatandaşlar mağdur olmaya başladı. Ulaştırma Bakanlığı duruma müdahale ederek Doğu Ekspresi’nin yanı sıra “Turistik Doğu Ekspresi” seferlerine 29 Mayıs 2019’da başladı. Turistik Doğu İSO SANAYİ 79 Erzincan’daki molada yolcular, Terzibaba’nın türbesini, Taşçı Hamamı, Erzincan Kalesi ve Saat Kulesi’ni ziyaret edebiliyor. Yolcular, yerel lezzetlerden kete ve Erzincan çorbasını, yağda kızartılan pestilin üzerine ceviz dökülerek sunulan pestil kavurmasını, nohut, fasulye, bulgur, ayran, nane ve tereyağıyla hazırlanan gendime çorbasını tatma imkanına sahip. Osmanlı döneminde kurulmuş tuz ocaklarından 100 metre derinlikten çıkarılan Kemah tuzu alabiliyor. DOĞU EKSPRESİ’NDE “CAĞ KEBABI” MOLASI Trenin uzun süreli mola verdiği bir diğer istasyon Erzurum’da tabyalar, Anadolu’da bulunan anıt mezarların en güzel örnekleri arasında yer alan ve en büyüğü Emir Saltuk’a ait Üç Kümbetler, şehrin sembolü haline gelen Çifte Minareli Medrese ile Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi olarak da kullanılan Yakutiye Medresesi ziyaretçilerini ağırlıyor. Erzurum Kongresi’nin düzenlendiği bina, Atatürk’ün kentte konakladığı müze ev, görülmesi gereken yerler arasında bulunuyor. Cağ kebabı ve kadayıf dolmasını yerinde tatma fırsatı bulan yolcular, oltu taşından tespih ve takılarla yöresel küflü peynir ve İspir fasulyesi alabiliyor. ORTAÇAĞIN EN BÜYÜK TİCARET MERKEZİ Kars’a ulaşan yolcular, Rus işgali sırasında Yusufpaşa, Ortakapı ve Cumhuriyet mahallelerinde uygulanan Baltık mimari anlayışın örneklerini görebiliyor. Binalar, yalancı sütunları, bordür kabartma taşları, uzunca bir koridor etrafına iç içe açılan oda ve salonları ve PEÇ adı verilen ısıtma sistemleriyle dikkati çekiyor. Ortaçağın en büyük ticaret merkezi olduğu düşünülen ve 2016’da UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedilen Ani Arkeolojik Alanı, geçmişe yolculuk yapmak isteyen ziyaretçilerini bekliyor. Fethiye Camisi yüzyıllara ve inançlara şahitliğiyle turistlerin ilgisini çekiyor. Çıldır Gölü üzerinde atlı kızaklarla yaklaşık 10 dakika süren gezinin ardından donan göl üzerinde kurulan sobada demlenen çayın keyfine varılıyor. Ekspresi iki kişilik yataklı kompartımanlardan oluşuyor. Gidiş-dönüş alımlarında dönüş bileti üzerinden yüzde 25 indirim uygulanıyor. Ankara’dan Kars’a uzanan ve yaklaşık bin 300 kilometrelik parkuru 31 buçuk saatte tamamlayan Turistik Doğu Ekspresi, konuklarına farklı bir gezi ve manzara şöleni sunuluyor. Trenin rotası üzerindeki doğal güzellikler nedeniyle gezginler, fotoğraf sanatçıları oldukça yoğun talep gösterdiği ekspresin en yoğun sezonu genelde yaz dönemi oluyor. Kış aylarında ise yürüyüş grupları, fotoğraf sanatçıları, dağcılık grupları, üniversite öğrencileri, öğretmenler gibi farklı meslek grupları ilgi gösteriyor. Genelde kuşetli vagonlar tercih edilirken, kışı talep eden gruplar, seyahatlerini aralık sonundan mart ayı ortalarına kadar olan dönemde yapıyor. TURİSTİK EKSPRESTE MOLALAR DAHA UZUN İç turizmin canlandırılması amacıyla hayata geçirilen Turistik Doğu Ekspresi, Ankara’dan çarşamba ve cuma günleri saat 15.55’te; Kars’tan cuma ve pazar günleri 22.35’te hareket ediyor. Tabii seyahat zamanı geldiğinde gün ve saati tekrar kontrol etmekte fayda var... Ankara- Kars yönünde Erzincan’da üç saat 25 dakika, İliç’te üç saat 20 dakika ve Erzurum’da üç saat 25 dakika duran turistik tren, Kars-Ankara yönünde ise Divriği’de iki saat 43 dakika ve Sivas’ta iki saat dokuz dakika mola veriyor.DÜNYA GÜNDEMİ Finans 80 ŞUBAT 2022İSO SANAYİ 81 METAVERSE KAVRAMI, NFT VE YENİ DÜNYA T eknolojik gelişmelerin günümüzdeki hızını, amacını ve geleceğini anlamak için geçmişe bakılmalı. Mevcut teknolojik yapıların kökeni ise internete dayanıyor. 1989 yılında internetin günümüzdeki halini almasıyla birlikte bu teknolojiyi ileri götürmek, çeşitlendirmek ve yeni teknolojilere geçiş için kullanmak 1990’lı yılların hedefi haline geldi. Günümüzde kullanılan teknolojiler ve bu teknolojilere geçiş sürecindeki en önemli icatlardan bazıları internet, uygulama yazılımları, bulut tabanlı sistemler, yapay zeka, Blokzincir, kripto para, 5G ve sanal gerçeklik şeklinde sıralanabilir. METAVERSE KAVRAMI, NFT VE YENİ DÜNYA Metaverse, bildiğimiz evren anlamına gelen “universe” ve “meta” yani öte kelimelerinin birleşiminden oluşuyor. Kelime olarak metaverse, “Evrenin Ötesi” anlamına geliyor. Fiziksel gerçeklikle, artırılmış ve sanal gerçekliğin birleştiği ortak bir online dünyalar topluluğu DÜNDEN BUGÜNE TEKNOLOJİK GELİŞMELER Dijital ekonomiler hızla etki alanlarını genişletiyor, bunlardan birini de metaverse teknolojileri oluşturuyor. Kısaca Metaverse, bildiğimiz evren anlamına gelen “universe” ve “meta” yani öte kelimelerinin birleşiminden oluşuyor. Kelime olarak metaverse, “Evrenin Ötesi” anlamına geliyor. Fiziksel gerçeklikle, artırılmış ve sanal gerçekliğin birleştiği ortak bir online dünyalar topluluğu şeklinde tanımlanıyor.82 ŞUBAT 2022 hacimli veridir. Bu aynı zamanda üç V olarak da bilinir. Basitçe söylemek gerekirse, büyük veri özellikle yeni veri kaynaklarından gelen daha büyük, daha karmaşık veri kümeleridir. Bu veri kümeleri o kadar hacimlidir ki, geleneksel veri işleme yazılımı onları yönetemez. Ancak bu büyük hacimli veriler, daha önce üstesinden gelemeyeceğiniz iş sorunlarını çözmek için kullanılabilir. Büyük verinin üç V olarak bilinmesi İngilizce kökenli hacim anlamındaki Volume, hız anlamındaki Velocity ve çeşitlilik anlamındaki Variety kelimelerinin baş harflerinden kaynaklanır. Gelecekte bu üç V tanımının yanına iki V daha eklenmesi ön görülüyor. Bu iki V ise değer anlamına gelen value ile doğruluk anlamına gelen veracity kelimelerinden kaynaklanır.[4] 3. 5G Telekomünikasyon teknolojisinin zaman içinde gösterdiği alt yapı değişiklikleri 1G, 2G, 3G, 4G şeklinde isimlendiriliyor. “G” harfi İngilizcede “nesil” anlamında gelen “Generation” kelimesini ifade ediyor. Buna göre 5G açılımı “5. nesil” anlamını taşıyor. [5] Her nesil öncekine göre yenilikler içerir ve 5. nesil özelikleri arasında dosya aktarım hızının yükselmesi, internet hızının artması, şeklinde tanımlanıyor.[1] Günümüzde insanların Metaverse sanal dünyasında bulunabilmeleri için internet üzerinden avatar olarak adlandırılan dijital ikizlerini oluşturmaları gerekiyor. Metaverse kavramı ilk kez Neal Stephenson’ın 1992 yılında yayımladığı bilimkurgu romanı Snow Crash’de ortaya çıktı. [2] Bu tarihin internet keşfinden sonraki yeni teknoloji keşiflerinin hedeflendiği 1990’lı yılların başında olmasına, gelişim sürecini anlamak açısından dikkat edilmeli. Metaverse yani Evrenin Ötesi, birçok teknolojik icat ve altyapının birlikte kullanılmasıyla ortaya çıkabilecek bir teknoloji. Bu bağlamda kullanılan en önemli teknolojiler aşağıdaki gibidir: 1. 3 BOYUTLU SANAL DÜNYALAR Sanal dünyaların gelişimi, bilim kurgu ve fantastik edebiyatının ve oyun yeniliklerinin sanal platformlarda ilerlemelere yol açtığı ayrıntılı bir tarihe sahip. Günümüz sanal dünyaların ilk atasının 1970’lerin sonlarında ortaya çıkan, metin tabanlı MUD’lar (Multi User Domain/Dungeon/ Dimension-Çok Kullanıcılı Zindan) olduğu düşünülüyor. MUD’ları MOO (Multi-user Domain Object Oriented) ve MMORPG’ların (Massive Multiplayer Online Role Play Game) gelişimi takip etti. Bu yeni teknolojik gelişmeler ile çok kullanıcılı, çevrimiçi ve grafiksel oyunlar geliştirilmeye başlandı. Hem MMORPG hem de sanal dünya teknolojisi üç boyutlu etkileşim ile üç boyutlu ortam deneyimini yaşamaya olanak tanıyor olsa da bu teknolojiler farklı amaçlar ve odak noktalarına sahip. Sanal dünyalarda video oyunlarındaki gibi belirli bir hikaye yok. Sanal ortamdaki kullanıcılar içeriğe katkıda bulunabilir. Böylece sanal dünyalar kullanıcıları tarafından oluşturuluyor ve üretiliyor. Teknolojik gelişmeler beraberinde Çok Kullanıcılı Sanal Ortamları (MUVE’ler) getirdi (Duncan, Miller ve Jiang 2012). Yeni bir terim olan MUVE, birden fazla eşzamanlı katılımcının sanal bağlamlara erişmesine, dijital eserlerle etkileşime girmesine ve kendilerini avatarlar aracılığıyla temsil etmesine, diğer katılımcılarla iletişim kurmasına ve gerçek dünya bağlamındakine benzer sorunları deneyimlemesine olanak tanır (Dieterle ve Clarke’dan akt. Duncan, Miller ve Jiang, 2012). Her ne kadar çoğu araştırmacı tarafından MUVE’ler sanal dünyaların yerine kullanılan bir terim olsa da Girvan (2018) sanal dünyaların kapsamlı tanımı ve sınıflandırılması üzerine gerçekleştirdiği çalışmasında hem MMORPG’lerin hem de sanal dünyaların MUVE’lerin bir alt kümesi olduğunu ileri sürdü.[3] 2. BÜYÜK VERİ Büyük veri daha fazla çeşitlilik içeren ve hızla artan büyük DÜNYA GÜNDEMİ FinansİSO SANAYİ 83 ulaşım ağının genişlemesi, veri kapasite artışı gibi özellikler yer alıyor. Ayrıca büyük veri teknolojisinin verimini artırmak, 5G’nin ortaya çıkış amaçlarından birisidir. 4. YAPAY ZEKA Yapay zeka, görevleri yerine getirmek için insan zekasını taklit eden ve topladıkları bilgilere göre yinelemeli olarak kendilerini iyileştirebilen sistemler veya makineler anlamına geliyor. Yapay zekâ pek çok biçimde kendini gösterir. Örneğin sohbet robotları, müşterilerin sorunlarını daha hızlı bir şekilde anlamak ve daha verimli cevaplar vermek için yapay zekadan yararlanır. Akıllı asistanlar, zamanlamayı iyileştirmek için büyük kullanıcı tanımlı veri kümelerinden kritik bilgileri çekmek için yapay zekadan yararlanır. Öneri motorları kullanıcıların izleme alışkanlıklarına göre TV programları için otomatik önerilerde bulunabilir.[6] 5. LOCKZİNCİR VE KRİPTO PARALAR Blok zincir teknolojisi, ismini aldığı bloklar halindeki zincir gibi birbirine bağlı çalışan veri tabanları oluşturmak ve çalıştırmak olarak tanımlanır. Yüksek teknolojili bilgisayarlar aracılığıyla çok hızlı işlem kapasitelerine sahip veri tabanları kurulabilir. Her bir veri tabanı bloklar halinde tutulur ve kurulan yeni bloklar birbirine bağlı olarak internet ortamında çalışır. Kripto paralar, blok zincir teknolojisine dayalı, açık kodlu veri tabanlarında tutulan dijital paralardır. İnternet aracılığıyla kullanılabilirler ve yapılan her işlem veri tabanlarında depo edilir. Her bir çeşit kripto paranın kendi blok zinciri bulunuyor. Kripto para oluşturmak için bir ülkeye, merkeze, kurallara gerek yok. Her bir kripto para çeşidi için o kripto paraya özgü blok veri tabanları oluşturulur ve her kripto para üreticisi oluşturduğu veri tabanını birlikte çalışacak şekilde uç uca ekler. Kripto paralar İngilizce dilinden gelen “coin” ismiyle anılırlar. Kripto paralar arasında ilk ve en değerli coin 2009 yılında ortaya çıkan, günümüzde de günlük işlem hacmi en yüksek coin olan Bitcoin’dir. Kripto paralar çeşitli projeler doğrultusunda oluşturulabilirler. Eğlence, üretim, ödeme, taraftarlık gibi pek çok ihtiyaca yönelik 84 ŞUBAT 2022 DÜNYA GÜNDEMİ Finans proje coinleri mevcut. Halihazırda 4948 adet kripto para çeşidi var ve bu sayı sürekli artıyor.[7] 6. NFT Non-fungible token (değiştirilemez jeton) dijital bir tescil şeklidir, bir sanat biçimi değildir. Fakat sanata sanal ortamda dolaşım imkanı vermesi ve çağdaş sanatın yeniliklere açık tutumu, NFT’nin sanatla eş olarak algılanmasına neden oluyor. Aslında olan, sanat üretiminde teknolojinin ön plana çıkması. NFT, tamamen dijital işlerin soyut yapılarını destekleyen bir sistem sunuyor. Elle tutulamayan sanat eserlerinin aidiyetini tescil eden bu sistem, bu sayede eserin el değişiminde güvenilir bir ortam sağlar. Ayrıca NFT, sanatçı ile alıcı arasında doğrudan bir iletişim kurar. Yani NFT’ler, kripto sanat çağının tapu sicilleridir. Dijital eserlerin tescillenmesi ve varlığının dijital ortamda devam ettirmesini sağlayan NFT; resim, şarkı, video veya GIF şeklinde bulunabiliyor. Özetlemek gerekirse NFT bir dijital sertifika olup, sanat eserleri dijitale bu yolla uyarlanmış oluyor.[8] 7. GENİŞLETİLMİŞ GERÇEKLİK Genişletilmiş gerçeklik (XR), bilgisayar teknolojisi ve giyilebilir cihazlar tarafından oluşturulan tüm gerçek ve sanal birleşik ortamlara ve insan-makine etkileşimlerine atıfta bulunan bir terim. Burada ‘X’ herhangi bir mevcut veya gelecekteki uzaysal bilgi işlem teknolojileri için bir değişkeni temsil eder. Örneğin Artırılmış gerçeklik (AR), karma gerçeklik (MR) ve sanal gerçeklik (VR) gibi temsili formları ve bunlar arasında enterpolasyon yapılan alanları içerir. Sanallık seviyeleri, kısmen duyusal girdilerden VR olarak da adlandırılan sürükleyici sanallığa kadar değişir. [9] Özellikle Metaverse için büyük öneme sahip genişletilmiş gerçeklik teknolojisi, kişilere bulundukları yerden sanal ortamdaki avatarlarının hissettiklerini aktarabilecek, gerçeklik hissi verebilecek gerekli transferi sağlayan bir teknoloji. Meta şirketinin geliştirdiği yüksek teknoloji sanal gerçeklik eldivenleri bu alandaki en güncel icatlardan olup, gelecekte diğer çeşitli giyilebilir gerçeklik ürünlerinin bir parçasıdır. 8. WEB 3.0 Alışveriş, iş veya eğitim amaçlı, hatta boş vakit değerlendirmek için birçok kişi internet ağlarından yararlanıyor. Bu yaygınlaşan kullanım doğrultusunda, web giderek evrimleşiyor. İlk olarak Web 1.0 olarak bildiğimiz internet ağı 1980‘lerin sonunda çıktı ve nispeten daha az katılımcıya sahipti. 20 yılı aşkın bir süredir, etkileşimli internet olarak tanımlanan Web 2.0 kullanılıyor. Dört gözle beklenen internetin geleceği Web 3.0, bitcoin dünyası sayesinde son dönemlerde sürekli gündemde. ”World Wide Web” açılımına sahip ve ”WWW” olarak bildiğimiz internet ağının değişimi Metaverse ile kesişiyor. Web 2.0‘ın yaygınlaşmasının ardından bildiğimiz birçok internet devi, marka ve aplikasyonlar doğmaya başladı. Google, Twitter, Facebook, YouTube, LinkedIn gibi akla gelen tüm markalar, Web 2.0 sayesinde gelişti. Web 2.0’daki ”app” ismi alan uygulamaları, Web 3.0’da ”dapp” (Decentralized app – merkeziyetsiz uygulama) adını alıyor. Yani internette gezinmek için uygulamalar yerine cüzdan mantığı ile çalışan dapp‘ler kullanılacak. Böylece üretilen içeriğin ücretini, sadece üretici alacak ve uygulamalar bundan herhangi bir kar güdemeyecek. [10] GELECEK PROJEKSİYONU Geçmişten günümüze teknoloji evrimi ve İSO SANAYİ 85 günümüzdeki gelişmelerle birlikte gelecek için bir projeksiyon oluşturmak için görünen en belirgin gelecek Metaverse teknolojisidir. Bir önceki bölümde bahsedilen teknolojiler, Metaverse teknolojisini geliştirmek ve uygun altyapıyı oluşturmak için kullanılacak ürünlerdir. Ürünlerin özelliklerine göre hangi amaçla ne şekilde kullanılacakları konusunda tahminler yapılabilir. Bu kapsamda dijital dönüşüm temelinde geleceğin Metaverse olduğu bir dünyada geliştirilen teknolojilerin hangi amaçla kullanılacağı aşağıdaki gibi ayrılabilir: n Üç boyutlu sanal dünyalar ile sanal evren inşa edilecek. n Yüzde 100 gerçeklik hissi yaratmak için genişletilmiş gerçeklik kullanılacak. n Çeşitli hizmetler sanal ortamda farklı Blokzincir yazılımları olarak devam edecek. n Her alandaki ürün ve üretim NFT’ler aracılığıyla tescillenecek. n Ticaret vb. amaçla kullanılan paralar Kripto Para olarak değişecek. n Sanal evrendeki insan ihtiyaçlarının anlaşılması ve sağlanması için Yapay Zeka kullanılacak. n Tüm bu sistemlerin verimli bir şekilde çalışabilmesi için 5G ile büyük veri teknolojileri altyapı hazırlayacak. n Web 3.0 ile gerçek dünyadan sanal dünyaya geçiş ortamı sağlanacak. İLİŞKİLİ DEĞİŞİMLER, FIRSATLAR VE RİSKLER Metaverse teknolojisi oluşturulurken günümüz dünyasındaki ihtiyaçların değişimi doğrultusunda yaşanacak evrim de kaçınılmaz olacak. İnsanlar için sanal bir evrende tam gerçeklikle her şeyi yapabilecekleri altyapı hazırlandığında gerçek dünyadaki birçok hizmet ve ürün yerini yenilerine bırakacak. En büyük değişim şüphesiz birçok hizmet ve ürünün NFT olarak devam etmesi olacakken gerçek dünyadaki gıda, enerji, sağlık gibi vazgeçilmez ihtiyaçların da gelişmesi ve evrimleşmesi öngörülüyor. Gelecekte kullanımı artacak sanal evren (Metaverse) için bazı fırsatlar ve risklerin olduğu biliniyor. Bu konuda ön görülen bazı fırsatlar ve riskler aşağıda açıklamalarıyla ayrı ayrı gruplandı... FIRSATLAR 1. Büyük Ekonomik Pazar: Metaverse birçok kişinin yatırım ve ihtiyaç karşılama alanı olacak. 2. Özgürlük: Merkezi kurumlar sebebiyle çeşitli hizmet ve ürünler için oluşturulmuş ön şartlar ve denetim prosedürleri ortadan kalkabilir. 3. Eşitlik ve Adalet: Hukuk sistemindeki farklılıkların olmadığı, denetimlerin Blokzincir ile üçüncü bir kişiden bağımsız olarak yapıldığı bir dünya olabilir. 4. Erişilebilirlik: Sanal dünyada hizmet veya ürüne erişebilmek için yapmamız gereken şey belki de sadece bir düşünce olacakken gerçek dünyada bu durum hala pek çok alan için kolaylaştırılmamış durumda. RİSKLER 1. Güvenlik: Ürünlerin yazılımlar ve uygulamalar sonucunda üretilmiş dijital ürünler olması itibariyle tam bir güvenlik sisteminin yaratılması imkansız olacak. 2. Eğitim: İnsanların yeni oluşturulan dünyada yaşayabilmeleri için birçok şeyi yeniden öğrenmesi gerekecek. Bu eğitim ortamının sağlanması çok uzun ve pahalı olması ihtimali yüksek. 3. Sağlık : İnsanlar sanal evrene bağlı olduklarında gerçek dünyadaki varlıklarını kısmen unutacak. Açlık, hastalık gibi gerçek dünya sorunlarının sanal dünyadayken daha geç, zor ve hatalı olabilir. 4. Psikoloji: Sanal dünya dolayısıyla insanların gerçeklik algısı değişecek, gerçek hayattaki birçok varlığın sanal dünyada olmaması veya farklı bir biçimde olması nedeniyle yaşanacak adaptasyon sorunları, psikolojik hasarlara yol açabilir. KAYNAKLAR 1. https://barisozcan.com/internetten-sonra-bu-mu-gelecek- metaverse-nedir/ 2. https://tr.wikipedia.org/wiki/Metaverse#cite_note-10 3. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/293384 4. https://www.oracle.com/tr/big-data/what-is-big-data/ 5. https://www.vargonen.com/blog/5g-nedir-gelecegin-ile- tisim-teknolojisi/#:~:text=Telekom%C3%BCnikasyon%20 teknolojisinin%20zaman%20i%C3%A7inde%20g%C3%B- 6sterdi%C4%9Fi,%E2%80%9C5.%20nesil%E2%80%9D%20 oluyor. 6. https://www.oracle.com/tr/artificial-intelligence/ what-is-ai/#:~:text=En%20basit%20ifadeyle%20yapay%20 zeka,sistemler%20veya%20makineler%20anlam%C4%B- 1na%20gelir. 7. https://tr.investing.com/crypto/currencies 8. https://www.artopol.com/sayfa/nedir-bu-nft 9. https://en.wikipedia.org/wiki/Extended_reality 10. https://shiftdelete.net/internetin-gelecegi-web-3-0-nedir 11. https://www.gartner.com/en/newsroom/press-releas- es/2021-08-23-gartner-identifies-key-emerging-technol- ogies-spurring-innovation-through-trust-growth-and- change#:~:text=Hype%20Cycle%20for%20Emerging%20 Technologies,to%20help%20secure%20competitive%20 advantage.Next >