< PreviousHABER İSO İkinci 500 Büyük 48 AĞUSTOS 2021 Üçüncü sırada yer alan kuruluş ise 979,7 milyon lira ile “Kangal Termik Santral Elektrik Üretim A.Ş.” oldu. Bu kuruluş da 2020 yılında İSO İkinci 500’de yedinci sırada yer almıştı. İSO İkinci 500’ün bu yılki listesine 137 yeni sanayi kuruluşu girdi. Bunlardan 57 tanesi İSO 500’den İSO İkinci 500’e düşen şirketlerden oluştu. Listeye geçen seneki İSO 1000 dışından giren yeni firma sayısı 80 olurken 2020 yılının İSO İkinci 500 listesinden İSO 500’e çıkan firma sayısı ise 39 olarak gerçekleşti. 2020 yılında 578,9 milyon TL ile 251,6 milyon TL bandında üretimden net satış yapan şirketler İSO İkinci 500 sıralamasında yer alırken 2021 sonuçlarına göre bu bant 980,1 milyon TL ile 444,2 milyon TL arasında oluştu. Türkiye’nin daha küçük ve orta ölçekli sanayi yapısını ortaya koyan İSO İkinci 500’ün sonuçlarına bakıldığında, pandeminin ardından yaşanan hızlı toparlanmaya yükselen enflasyonun eşlik ettiği 2021 yılında bazı göstergelerde oldukça parlak sonuçlar elde edilirken bazı göstergelerde arzu edilen seviyenin altında kalındığı görülüyor. Temel GöstergelerİSO SANAYİ 49 BORÇLANMA ÖNEMLİ ÖLÇÜDE HIZLANDI Bu bağlamda, İSO İkinci 500’ün gelecek adına tedirgin edici en dikkat çeken göstergeleri, hiç kuşkusuz borç yapısını gösteren elde edilen tabloda ortaya çıkıyor. Verilere bakıldığında borçlanma önemli ölçüde hızlanırken borçlanmanın vade yapısının da kısaldığı görülüyor. 2021 yılında mali borçlar yüzde 75,9 artarken geçmiş yıllardan farklı olarak diğer borçlardaki artış yüzde 102 ile daha yüksek gerçekleşti. Böylece mali borçların toplam borçlar içindeki payı yüzde 57,6’dan yüzde 54,2’ye inerken, diğer borçların payı yüzde 42,4’ten yüzde 45,8’e yükseldi. Başka bir deyişle faaliyetlerin finansmanında ve artan işletme sermayesi ihtiyacının karşılanmasında ticari borçlar çok daha fazla kullanıldı. Borçların vadelerine göre gelişiminde ise kısa vadeli mali borçlardaki artış yüzde 96,7 oldu ve uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 59,1’lik artışın üzerinde gerçekleşti. Mali borçlara göre daha yüksek artış gösteren diğer borçlar içerisinde ise kısa vadeli borçların payı yüzde 91,3 ile yüksek seviyesini korudu. Bu verilere bakıldığında şunu net bir şekilde söylemek mümkün: İSO İkinci 500’de işletme faaliyetleri giderek daha fazla borçlanma ağırlıklı olarak finanse edilirken borcun vade yapısında 1 - Ege Seramik 980.095.800 2 - Kozlu Gıda 979.795.285 3 7 Kangal Termik Santral Elektrik Üretim 979.671.652 4 - - - 5 - Üntel Kabloları 978.295.288 6 + Kendirliler Haddecilik 977.351.440 7 - Özyaşar Tel ve Galvanizleme Sanayi 977.178.765 8 + Pam Yağ Gıda ve Kimya San. 971.610.713 9 - - - 10 36 Sertel Vida Metal 970.992.378 11 - Empera Halı San. 968.694.846 12 49 As Ofis Damızlık Yumurta Yem Gıda 967.644.827 13 2 Metal Matris San. 965.392.357 14 - Mikropor Makina San. 964.688.869 15 - Işık Tarım Ürünleri San. 963.354.855 16 52 Aster Tekstil San. 962.383.491 17 6 Telateks Tekstil Ürünleri San. 961.477.882 18 - Uludağ İçecek Türk A.Ş. 959.701.696 19 117 Çamsan Ordu Ağaç San. 959.497.236 20 60 Orma Orman Mahsulleri 956.280.597 21 98 Norm Somun San. 953.264.251 22 + Dowaksa İleri Kompozit Malz. San. 953.109.888 23 - - - 24 79 Has Çelik ve Halat San. 946.073.232 25 + Esen Plastik San. 944.135.214 26 285 Selkasan Kağıt ve Paketleme 942.108.067 27 - Kula Yağ ve Emek Yem San. 941.434.393 28 - Panasonic Electric Works Elektrik San. 940.990.797 29 34 Özdilek Ev Tekstil San. 940.791.111 30 128 Beşler Tekstil San. 940.677.763 31 - TARFAŞ Tarımsal Faaliyetler Üret. San. 939.979.068 32 75 Assan Panel San. 937.728.155 33 - Rollmech Automotive San. 935.226.041 34 - Soyyiğit Gıda San. 934.484.505 35 31 Oyka Kağıt Ambalaj San. 933.439.955 36 21 Erak Giyim San. 931.135.531 37 - Aydın Mensucat Döşemelik Kumaş San. 930.477.007 38 - Kale Kilit ve Kalıp Sanayi 929.415.338 39 - Yurtbay Seramik San. 928.717.889 40 165 Özgüven Kablo San. 928.011.605 41 96 Fibrosan Cam Takviyeli Polyester San. 927.949.169 42 - Vezirköprü Orman Ürü. ve Kağıt San. 926.253.866 43 237 Nurol Makina ve San. A.Ş. 925.329.283 44 27 Teknika Plast Teknik Kalıp Plastik San. 924.457.849 45 241 VİG Metal San. ve Tic. A.Ş. 924.256.101 46 41 Qua Granite Hayal Yapı ve Ürü. San. 920.815.281 47 86 Opsan Orijinal Sac Parça San. 920.789.766 48 286 Meltem Kimya ve Tekstil San. 916.135.941 49 35 Arma Filtre Sistemleri San. 908.992.992 50 - Ulusoy Elektrik İmalat 907.373.659 2019 2018 Üretimden Sıra Sıra Kuruluş Satışlar No No (Net) (TL) İSO İkinci 500’ün En Büyük 50 Sanayi KuruluşuHABER İSO İkinci 500 Büyük 50 AĞUSTOS 2021 da gözle görülür bir kısalma söz konusu. Bunların yanı sıra 2021’de sanayicilerin bankalara olan borçlarından çok daha büyük bir hızla başka firmalara olan borçlarının artması da yeni bir durum olarak dikkat çekiyor. Finansman koşullarının sıkılaştığı ve kredi imkanlarının daraldığı bugünlerde, sanayicilerimizin içinde bulunduğu bu durum, zincirleme reaksiyon halinde gelişebilecek ödeme risklerine işaret etmesi bakımından endişe yaratıyor. KISA VADELİ KAYNAKLAR YENİDEN ÖN PLANA ÇIKTI İSO İkinci 500’ün mali borçlarındaki gelişmeler incelendiğinde de kısa vadeli kaynakların yeniden ön plana çıktığı görülüyor. 2020 yılında yüzde 44,7 olan kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki payının, beş yıl aradan sonra yeniden yüzde 50’ye yükselmesi dikkat çekiyor. Bu tablonun arkasında, başta ihracatçı sanayicilerimiz olmak üzere, şirketlerin en önemli finansal destekçisi olan Türk Eximbank’ın uzun vadeli kredi kaynaklarına erişimde son dönemlerde yaşanan ciddi sorunların da etkili olduğu biliniyor. DÜŞÜK TEKNOLOJİLİ ÜRÜNLERİN PAYI YÜZDE 47,8 İSO İkinci 500’ün dikkat çeken bir başka göstergesi de teknoloji yoğunluklarına göre yarattıkları katma değer dağılımı. Bu verilere bakıldığında; en yüksek payı yüzde 47,8 ile yine düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler alırken bu grubun payının geçen yıla göre 1,4 puan artması dikkat çekiyor. Benzer şekilde orta- düşük teknolojilerin payının ise 0,1 puan artarak yüzde 24,2’ye yükseldiği görülüyor. İSO İkinci 500’de orta-yüksek teknolojilerin payının 2,4 puan düşerek yüzde 24,5’e gerilemesi KOBİ’lerimizin bu alanda önemli bir eşiği aşmakta zorlandığını ortaya koyuyor. Diğer taraftan yüksek teknolojilerin payının yüzde 2,6’dan yüzde 3,5’e çıkması da dikkat çekiyor. Yüksek teknolojilerin Teknoloji Yoğunluklarına Göre Yaratılan Katma Değer Dağılımı (%)İSO SANAYİ 51 payındaki artış umut verici olsa da sanayimizin yüksek teknolojiye geçiş ihtiyacı son derece açık ve maalesef ölçüm yapılan son dokuz yılda da önemli bir değişim söz konusu değil. DÜNYA TİCARETİNDEKİ BÜYÜME İHRACATIMIZI POZİTİF YÖNDE ETKİLEDİ 2021 yılında iktisadi ve sosyal faaliyetlere geri dönüş ve ekonomilerdeki hızlı toparlanmaya bağlı olarak küresel ticarette önemli bir büyüme yaşandı. Dünya ticaretindeki bu büyüme, Türkiye’nin ihracatını pozitif etkilerken küresel tedarik zincirlerindeki değişim de ülkemize yönelik önemli bir ilave tedarik talebi yarattı. Bütün bu gelişmelerin etkisiyle 2021 yılında Türkiye’nin toplam ihracat artışı yüzde 32,8, sanayi ihracatı artışı yüzde 33,2 ile birbirine oldukça yakın gerçekleşti. Aynı yılda İSO İkinci 500’ün ihracatı yüzde 35,4 artarak 13,5 milyar dolar ile rekor seviyeye ulaştı. Böylece İSO İkinci 500’ün Türkiye toplam ihracatı içindeki payı yüzde 6, sanayi ihracatı içindeki payı ise yüzde 6,2 oldu ve her iki oran da 2020 yılına göre 0,1 puan artış kaydetti. İhracat tarafındaki bir diğer önemli gelişme de ihracat yapan firma sayısındaki artış eğilimi. İSO İkinci 500’de 2018 yılında 450 bandını aşan ihracat yapan firma sayısı 2021’de 468’e yükseldi. Bu durum, nispeten daha küçük ve orta ölçekli kuruluşların dış pazarlara açılma ve talep dalgalanmalarına karşı esnekliklerini artırma konusunda oldukça başarılı bir performans sergilediğini ortaya koyuyor. FAALİYET KARI YÜZDE 82,6 ARTARAK 52,6 MİLYAR LİRAYA ÇIKTI 2021 yılında İSO İkinci 500 karlılık açısından da oldukça başarılı bir yıl geçirmiş gözüküyor. Söz konusu yılda İSO İkinci 500’ün faaliyet karı yüzde 82,6 oranında artarak 28,8 milyar liradan 52,6 milyar liraya çıktı. Böylece faaliyet karlılığı 0,6 puan artışla yüzde 13,7’ye yükseldi. Benzer şekilde faiz, amortisman ve vergi öncesi kar yüzde 86,4’lük artışla 34,2 milyar İhracat Yapılan Kuruluş Sayısı [Adet]HABER İSO İkinci 500 Büyük 52 AĞUSTOS 2021 liradan 63,7 milyar liraya ulaştı. Bunun sonucunda FAVÖK karlılığı 1,1 puan artışla yüzde 16,6’ya çıktı. Vergi öncesi kar ve zarar toplamı ise yüzde 87,8 artarak 20,1 milyar liradan 37,7 milyar liraya yükseldi. Bu gelişme satış karlılığını 0,7 puan artışla yüzde 9,8’e taşıdı. 2021 yılında İSO İkinci 500’de diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 76,5 milyar TL iken, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar 70 milyar TL oldu. Bu iki kalem arasındaki fark alındığında, İSO İkinci 500’ün 6,5 milyar TL’lik üretim faaliyeti dışı gelir elde ettiği ortaya çıkıyor. Söz konusu büyüklüğün içerisinde yer alan kambiyo işlemleri, 2020’nin aksine 2021’de karlılığı artırıcı etki yapmış görünüyor. Bu durum, KOBİ niteliğindeki kuruluşların döviz kuru dalgalanmalarını yönetme kapasitesini artırdığını göstermesi açısından oldukça önemli bulunuyor. FİNANSMAN GİDERLERİ 20,1 MİLYAR TL’YE YÜKSELDİ Finansman giderleri, sanayi kuruluşlarının karlılıklarında temel belirleyicilerden biri olmayı 2021 yılında da sürdürdü. Türk lirasındaki değer kaybı, enflasyondaki artış ve faiz oranlarındaki yükselişin etkisiyle İSO İkinci 500’ün finansman giderleri 2021 yılında yüzde 114,4 oranında artarak 20,1 milyar TL’ye yükseldi. Aynı yılda faaliyet karı yüzde 82,6’lik artışla 52,6 milyar TL’ye çıktı. Böylece 2020’de yüzde 32,5 olan finansman giderlerinin faaliyet karına oranı 2021’de yüzde 38,2’ye yükseldi. Kısacası İSO İkinci 500 şirketleri, 2021 yılında elde ettikleri faaliyet karının daha büyük bir bölümünü finansman giderlerine ayırmak durumunda kaldı. İSO İkinci 500’ün ana bilanço kalemleri ve son üç yılda gösterdiği değişimler incelendiğinde, 2021 yılında İSO İkinci 500’ün bilanço büyümesinin yüzde 82,1 olduğu görülüyor. Bu yüksek oranlı büyümenin kaynağında yüzde 86,9 artan toplam borçlar ve yüzde 74,6 büyüyen özkaynaklar yer aldı. 2021 yılında borçlanma eğilimi hızlanırken karlılıktaki artışın da desteğiyle güçlü bir özkaynak büyümesi sağlandı. Diğer taraftan duran varlıklar yeniden değerleme uygulamasının da katkısıyla yüzde 75,5 büyürken dönen varlıklardaki artış yüzde 85,4 ile daha yüksek gerçekleşti. Artan işletme sermayesi ihtiyacı dönen varlıkların artışını destekledi. 2021’DE BORÇ/ÖZKAYNAK DENGESİ ÖZKAYNAKLAR ALEYHİNE GELİŞTİ İSO İkinci 500 şirketlerinin borç/özkaynak ilişkisine bakıldığında, 2021’de borç/özkaynak dengesinin özkaynaklar aleyhine gelişimini sürdürdüğü görülüyor. Finansman Giderleri / Faaliyet Karı (%)İSO SANAYİ 53 İSO İkinci 500’de özkaynakların payı 2020 yılında yüzde 39,2 iken 2021 yılında yüzde 37,5’e geriledi. 2020’de yüzde 60,8 olan toplam borçların payı ise 2021 yılında yüzde 62,5’e yükseldi. Böylece söz konusu pay 2017’den bu yana en yüksek düzeyine çıktı. İSO İkinci 500’ün dönen ve duran varlıkları arasındaki ilişkiye bakıldığında; duran varlıklar aleyhine yaşanan bozulmanın artarak devam ettiği görüldü. 2020’den 2021’e dönen varlıkların payı yüzde 66,4’ten yüzde 67,6’ya yükselirken, duran varlıkların payı yüzde 33,6’dan yüzde 32,4’e geriledi. Dönen varlıklar payının yükselmesi, sanayi kuruluşlarının işletme sermayesi ihtiyacındaki artışı ortaya koydu. Diğer taraftan yeniden değerleme uygulamasının da katkısıyla yüzde 82,9 artan maddi duran varlıklar yatırımlardaki canlanmaya işaret etti. DEVREDEN KDV 5,1 MİLYAR TL’YE YÜKSELDİ Sanayicilerin son yıllarda makul bir çözüm bulunmasını beklediği konulardan biri olan devreden KDV alacakları, gerek İSO 500 gerekse İSO İkinci 500 şirketleri için ciddi bir sorun olmayı sürdürüyor. Hatırlanacağı üzere bu yük İSO 500 için 2021 yılında yüzde 91 artışla 23,6 milyar TL olarak gerçekleşmişti. İSO İkinci 500’de ise devreden KDV bir önceki yıla göre yüzde 105,6 oranında artarak 5,1 milyar TL’ye yükseldi. Bu da sanayi kuruluşlarımızın giderek artan yatırım ve işletme sermayesi ihtiyacına karşın devlete sıfır faiz ve sonsuz vade ile borç vermeye devam ettiğini ortaya koydu. İSO İKİNCİ 500’ÜN ÇOK BÜYÜK BİR BÖLÜMÜ YILI KARLA KAPATTI 2021 yılında yaşanan hızlı toparlanmaya karşılık özellikle yılın ikinci yarısında artan döviz kurları, üretim maliyetleri ve enflasyon firma karlılıklarına farklı şekillerde yansımış gözüküyor. 2021 yılında İSO İkinci 500’de kar eden kuruluş sayısı 443’ten 437’ye geriledi. Buna rağmen son dokuz yılın ikinci en yüksek sayısına ulaşıldı. Borç/Özkaynak İlişkisiHABER İSO İkinci 500 Büyük 54 AĞUSTOS 2021 Kar Eden Kuruluşlar Sayısı [Adet] FAVÖK açısından bakıldığında ise geçen yıla göre küçük bir düşüş söz konusu olsa da İSO İkinci 500’ün çok büyük bir bölümü (492 firma) yılı karla kapattı. Sanayi sektörü, istihdam ve nitelikli insan kaynakları için en önemli alanlardan biri olmayı sürdürüyor. 2021 yılında iş ve çalışma hayatındaki normalleşme adımlarının yanı sıra sanayi sektörünün yüksek oranlı büyümesi istihdama pozitif katkı sağladı. Yaşanan bu gelişmeler doğrultusunda 2021 yılında İSO İkinci 500’ün istihdamı yüzde 5 arttı. Aynı yılda ödenen maaş ve ücretlerdeki artış ise yüzde 39 oldu. İSO 500 gibi İSO İkinci 500 de istihdama güçlü katkı yapmayı sürdürdü. AR-GE FAALİYETLERİ ÖNEMİNİ 2021’DE DE SÜRDÜRDÜ Sanayi kesiminin rekabetçiliği için AR-GE faaliyetleri hayati bir önem taşıyor. AR-GE yapan kuruluş sayısı, 2020 yılındaki zorlu koşulların yol açtığı düşüşün ardından 2021 yılında artış eğilimini kaldığı yerden devam ettirdi ve 235 ile en yüksek seviyesine ulaştı. AR-GE yapan firma sayısındaki artışa paralel olarak 2021 yılında İSO İkinci 500’ün AR-GE harcamaları anket verileri ile 1,3 milyar TL’yi aştı. Bu rakam, 2020 yılındaki 875 milyon TL’lik harcama tutarına göre yüzde 49,8’lik artışa işaret ediyor. Böylece AR-GE harcamaları 2021 yılında görece hızlı ve yılsonu TÜFE enflasyonu ile arındırıldığında da reel olarak pozitif bir büyüme göstermiş oldu. YABANCI SERMAYE PAYLI KURULUŞLARIN SAYISI ARTIYOR İSO İkinci 500’de yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı son üç yıldır artış eğilimini sürdürüyor. 2019’dan 2021’e her yıl beşer İSO SANAYİ 55 adet artış gösteren yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı 2021’de 74’e ile en yüksek seviyesine ulaştı. Bu artışta firmaların sermaye yapılarındaki değişimlerin yanı sıra İSO 500 ile İSO İkinci 500 arasındaki geçişler de etkili olmuş gözüküyor. İSO İkinci 500’de halka açık kuruluşların sayısı 2021 yılında bir önceki yıla göre yedi adet artarak 31’e yükselse de sınırlı kalmaya devam etti. Verinin toplanmaya başladığı 2017’de 35, 2018’de 37, 2019’da 35, 2020’de 24 olan halka açık kuruluş sayısı aradan geçen beş yılda önemli bir değişim göstermedi. Halka açılmalar, sermayenin tabana yayılması ve şirketlerin bir finansman enstrümanı olarak kullanması açısından oldukça önemli. Ancak halka açık kuruluşlar sayısının yatay seyri, henüz çok az sayıda şirketin bu yönetimi kullandığını gösteriyor. Diğer taraftan 2021 yılında halka açılmalarda yaşanan önemli artışa rağmen bunun İSO İkinci 500’e yansımasının sınırlı kalması da dikkat çekici. İSO İkinci 500’de yer alan kuruluşlar bağlı olduğu oda bilgilerine göre sıralandığında, sanayideki Anadolu ağırlığının artmakta olduğu ve Türkiye’deki dağılımının daha dengeli bir gelişim göstermeye başladığı dikkat çekiyor. Son yıllarda sayısal olarak düşüş yaşanmasına karşın en büyük pay 132 şirket ile hala İstanbul Sanayi Odası’na ait. Bu sayı 2016’da 166 idi. İstanbul’u 45 şirket ile Ege Bölgesi Sanayi Odası, 38 şirket ile Gaziantep Sanayi Odası izlerken, Kocaeli 34, Bursa 32, Ankara 18 şirket ile üst sıralarda yer alıyor. İSO İkinci 500’ün, İSO tarafından oluşturulmuş olan 10’lu sektör gruplandırmasına göre dağılımına bakıldığında, İSO İkinci 500 içinde yer alan firmaların yüzde 60’ından fazlasının dört sektör grubunda toplandığı görülüyor. Bunlar sırasıyla 91 firmayla “gıda ürünleri sanayi”, 81 firmayla “tekstil ürünleri sanayi”, 71 firmayla “ana metaller ve makine imalat sanayi” ve 68 firmayla “kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk ürünleri sanayi” sektörleri. Söz konusu dört sektör aynı zamanda 2021 yılı verilerine göre üretimden net satışların da yüzden 60’ından fazlasını gerçekleştiriyor. Firma sayısına paralel olarak, üretimden net satışlarda da en yüksek ağırlığın “gıda ürünleri sanayi” grubunda olduğu görülüyor. 2016 yılı kıyasladığımızda sektörel dağılımdaki en çarpıcı değişimler, firma sayılarının “ana metaller ve makine imalat sanayi” grubunda 12 artmasına karşılık “maden, taş ve toprak ürünleri sanayi”nde 13 azalmış olması. Yabancı Paylı Kuruluşlar Sayısı [Adet]HABERLER 56 AĞUSTOS 2022İSO SANAYİ 57 ISO 29993 STANDARDI BELGESİ VERİLDİ İSO AKADEMİ’YE ULUSLARARASINext >